TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation)

TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) :

Melzack ve Wall'un 1965 de "spinal kapı - kontrol teorisini yayınlamalarından sonra nöroogmentatif bir teknik olan TENS modem anlamda ilk kez Wall ve Sweet tarafından kullanılmıştır. Elektriğin tedavi edici bir araç olarak kullanılması eski Yunan ve Mısırlılara kadar uzanmaktadır. Canlı Torpedo balığının elektriksel deşarjlarım baş ağrısı ve arthriti tedavi etmek için Scrobonius Longus kullanmıştır. Orta çağda elektrostatik jeneratörler ve Leyden kavanozlarımn bulunması elektroterapiyi yeniden gündeme getirmiştir. Kate ve Taub elektrik balıklarının oluşturduğu stimülüslerin günümüzdeki lokal elektriksel analjezideki stimülasyonlara benzer olduğunu göstermişlerdir. Voltaj oranları şimdiki cihazlarda 1-350 V iken balıklarda (torpedo balığı) 40-50 V kadardır. Stimülasyon frekansı balıklarda da şimdiki TENS aletlerindeki gibi hızlı (maksimum 1000 Hz) veya yavaş (genellikle 200 Hz) olabilmektedir. Shealy ve Long'un öncü çalışmaları portatif TENS cihazlarının üretimini teşvik etmiştir. Bu cihazlar kare dalgalar üreten bir jeneratör, amplifıkatör ve elektrodlar içeren sistemlerden oluşur. 9 voltluk pil veya tekrar doldurulabilen batarya ile çalışırlar. Frekans, voltaj ve dalga boyunu ayarlayabilmek için değişik kontrol düğmeleri vardır. TENS cihazlarının en önemli ilkesi, cihazın üreteceği akım şiddetinin deride hasar meydana getirmeden hedef siniri kontrollü olarak eksite etmesidir. Çeşitli tipte elektrodlar kullanılmaktadır. En sık kullanılanı yumuşak, karbonlu silikon elektrodlardır. Bunlar sağlam ve inerttirler, vücut eğimlerine kolaylıkla uyarlar. Elektrodlann en az 4 cm- temas yüzeyi olmalıdır. Daha küçük yüzeyli elektrodlar yüksek akım şiddetleri kullanıldığında ciltte irritasyona neden olabilir. Buna karşın, daha geniş elektrodlar, uzunluk ile akım şiddetinde meydana gelecek azalma nedeniyle, sinirleri etkili bir şekilde uyarmak için yeterli akım geçiremezler. Elektrod jeli, yüksek deri impedansım azaltmak ve iyi bir temas sağlamak, böylece olası deri hasarını azaltmak için mutlaka kullanılmalıdır. Elektrod yerleşim yerlerinin seçiminde ağrının lokalizasyonu ve stimülasyon şekli belirlenmelidir. Geleneksel TENS yönteminde elektrodlar genellikle ağrılı bölgeye ya da bu bölgenin etrafına, ekstremitelere veya ağrılı bölgeyi innerve eden sinir trasesine uygulamr . Yalnızca ağrının olduğu dermatomun uyarılması minimal bir etki yaratır.

Aynı düzeyde karşıt dermatoma uygulanacak stimülasyon ek bir yarar sağlayacaktır. Aktif elektrod yani katod (stimülasyonun oluştuğu elektrod) proksimale yerleştirilmelidir. Geniş alanlı ağrılarda 2 kanallı cihazlar daha kullamşlıdır. Akupunktür benzeri TENSte elektrodlar miks sinirler üzerine veya kasın kendisine uygulanır.Bu yerlerin seçiminde motor noktaların ve miyotomların gösterildiği haritalar yardımcı olur. Bu durumda katod distalde olmalıdır. Amaç (x, motor sinirleri aktive edip derin kas kotraksiyonları sağlamak ve güçlü indirekt derin affenrent akım oluşturmaktır. Ön ve arka tarafta TENS elektrodlarının değişik sinirler üzerine uygulanışı. Arka görüntüde 1-Myaljik omuz ağrısı, 2-lnterkostal postherpetik nevralji ve 3-Lumbagoda elektrod yerleşim örnekleri görülmektedir TENS'in etkisini açıklamak için çeşitli teoriler ileri sürülmüştür. Bunlardan biri kapı kontrol teorisidir. Ağrı iletiminde omuriliğin arka boynuzu önemli bir modulatör rol oynar. Diğer bir teoride ise alçak frekansh akımlarla meydana getirilen ve tekrarlayan uyanırlar, sinirlerin duyarlılığını azaltır. 1984'te Hughes ve Lichstein, 1986'da Facchinette ve arkı yaptıkları çalışmalarda TENS uygulaması sonucunda hem plazma hem de beyin omurilik sıvısında Endorfin düzeylerini yüksek bulmuşlardır.Cheng ve Pomeranz ise akupunktür benzeri TENS'te analjezinin endorfinler aracılığı ile olduğunu, geleneksel TENS'te ise serotonin aracılığı ile olduğunu söylemektedirler. Eğer stimülasyon ağrılı bölgede ağrısız parestezi oluşturuyor ise geleneksel TENS, eğer ağrılı bölgenin içinde bulunduğu segmental miyotomdaki kaslarda kontraksiyon oluşturuyor ise akupunktur benzeri TENS olarak adlandırılır. Ağrı kesilmesi geçici olduğundan stimülasyon belirli aralıklar ile tekrar edilmelidir. Belli bir dönem sonra hastalar evlerinde 20-60 dakikalık sürelerle stimülasyon yaparak kendilerini tedavi edebilirler. Kronik ağrılı hastaların TENS'i kullanmayı öğrenmeleri önemlidir. Hastaların hastaneye başvurmadan en az 6- 12 saat kadar önce analjezik ilaç almamaları ve ağrılı olarak görülmeleri gerekir. Hastanın öyküsü ve nörolojik bakısı sonucunda TENS'in kullanım şekli hakkında karar verilir. Elektriksel akımlarla meydana getirilen analjeziye karşı hızlı bir adaptasyon oluştuğundan fazlar değiştirilerek kullanılmalıdır. Elektrodlar yerleştirilir ve hastaya 20- 30 dakika kadar stimülasyon uygulanır. Eğer hasta fayda görmezse elektrod yerleri değiştirilir veya başka bir uyan şekline geçilir. Fayda sağlanmaya başlanır ise hastaya cihazı, 1-2 hafta kadar nasıl kullanacağı öğretilir. Hasta daha sonra aynı doktor tarafından tekrar değerlendirilir. Cihaz satın aldırılmadan önce en az 3 ay uygulamaya devam edilmelidir. Daha sonra hastanın yılda 1 veya 2 kez görülmesi yeterlidir. Monofazik kare dalgalar en etkili uyarı şeklidir. Ağrı giderici elektrik parestezisi oluşturabilecek akım süresi 0.05-0.15 msn kadardır. Polarizasyon fenomeninden kaçınmak için bifazik dalga gerekli değildir. Geleneksel TENS te 30-100 Hz, akupunktur benzeri TENS te 1-2 Hz stimülasyon frekansını tercih edilmelidir. 70 Hz'lik frekans en konforlu ve etkili seçenektir. TENS'e bağlı analjezi hemen başlıya bildiği gibi birkaç saat sonra da oluşabilir. Analjezi başlama süresi ortalama 20 dakikadır. Analjezi süresi de hastadan hastaya değişir. Bazı hastalarda devamlı stimülasyon gerekirken bazılarında aralıklı stimülasyon uygulanır. Bazı hastalarda analjezi yalnızca TENS uygulaması sırasında olur. Fakat genellikle uygulama kesildikten sonra da analjezi uzunca bir süre devam eder. Geleneksel TENS nöralji, kozalji, künt ve devamlı ağrılarda, artroz, kanser veya musküler kökenli, iskelete (eklemlere, kaslara veya vertebralara) yansıyan ağrılarda ve santral ağrılı olgularda denenmelidir. TENS'in etkili olduğu durumlar Tablo l'de gösterilmiştir. Psikojenik ağrı, çoğul etyoloji, yaygın ağrı ve lokalize edilemeyen visseral ağrılarda etkisizdir.

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp