Tanı Koymak: Gerçekten Sinüzitiniz Var Mı?

Daha önce sinüzit deneyiminiz olmadıysa, soğuk algınlığı ve alerji gibi diğer hastalıklardan ayırt etmeniz zor olabilir. İnsanlar genclde pek çok semptomları benzer olduğundan, bu üç ünü birbirine karıştırır. Ancak aslında bunlar farklı nedenleri olan farklı hastalıklardır:

• Soğuk algınlığı. Sinüzite bakteriler, soğuk algınlığına ise virüsler neden olur. Virüsler, beden hücrelerini işgal eden çok minik mikroorganizmalardır. Beden hücrelerinde çoğalırlar ve diğer hücreleri işgal etmek için kana salınırlar. Bedenin bağışıklık sistemi virüs enfeksiyonlarını kontrol etmekte genellikle oldukça etkindir, bu nedenle çoğu soğuk algınlığı bir hafta içinde geçer. Soğuk algınlığı her mevsim olabilir, ama en çok kışın (soğuk mevsimde) görülürler.

Sinüs enfeksiyonundan önce soğuk algınlığı görülmesinin nadir rastlanan bir durum olmaması kafa karıştırıcı bir nokta olabilir.

Alerjiler. çoğumuz şu eski deyişi duymuşuzdur: "üç kereden fazla hapşırıyorsanız alerjiniz var demektir." B u her zaman doğru olmasa da doğruluk payı vardır. Alerjilere genellikle polen, toz maltları ya da evde beslenen hayvanların deri atıklar gibi çevresel tahriş edici faktörler ya da bakteri veya virüsler nede olur.

Alerjen adı verilen bu faktörler enfeksiyon karşısında verilen bağışıklık tepkisinden farklı bir bağışıklık tepkisini harekete geçirirler. İmmunoglobulin E (ya da kısaca GIE) adı verilen bir antikor, kana histamin tanecikleri salması için mast hücresi adı verilen özel bir tip beyaz kan hücresini uyarır. Histamin, burun ve sinüsler dahilolmak üzere üst solunum yollarındaki zarların şişip mukus akıtmasına neden olan güçlü bir moleküldür.

Histamin salınması sürekli hapşırmayı da tepikleyebilir ve gözlerinizin ve burnunuzun kaşınmasına neden olur. Alerjiler sürekli de olabilir, yani tüm yıl görülebilir ya da mevsimsel olabilir. Toz ve evcil hayvanların deri döküntülerine karşı alerjiler genelde süreklidir. Mevsimsel alerjiler çiçeklerin açıp ağaçların tomurcuklandığı bahar aylarında ve belli bazı polenlerin havada uçuşmaya başladığı sonbahar aylarında en kötü seviyesindedir. Soğuk algınlığında olduğu gibi alerjiler de sinüzit öncesi meydana gelebilir ve sinüzit tetikleyebilir.

Semptomlarınızı geçirmez. Eğer burunla ilgili şiddetli sernptomlar bir haftadan uzun sürerse doktora gitmeniz önerilir.

Doktor Ziyareti

Doktorunuz önce sizden mevcut semptomları tarif etmenizi ve ne kadar zamandır bu semptomları çektiğinizi söylemenizi isteyeceği ir. Üç büyük semptoma-ağrı ve baskı; nefes almada zorluk ve tık emik ve geniz akıntısı-ek olarak muhtemelen koku hissi yitimi, boğaz ağrısı, öksürme ve yorgunluk gibi diğer semptomları da sorgulayacaktır. Sizden öykünüzü de alacaktır:

Geçmişte benzer semptomlar oldu mu? Ne sıklıkla? Hangi ilaçları denediniz? Alerjiniz var mı? Sigara içiyor musunuz? Ev ve iş yeri ortamınız nasıl? Bu sorulara olabildiğince açık ve net cevaplar vermeye hazırlanır. İyi alınmış bir hasta öyküsü doktorunuzun sinüzit teşhisini ıcyit etmesi için tek başına en önemli araçtır.

Aynı hasta öyküsü sinüzitin dışında başka bir şeyin mi problemlerinizin nedeni olduğunu belirlemek için kritiktir. Örneğin, tıkanıklık veya akıntı olmaksızın sadece yüzünüzde ağrı varsa sorununuz nörolojik tıbbi olabilir, migren bağlantılı baş ağrısı ya da nöralji de olasılıklar sırasındadır ve bir nörologa sevk edilebilirsiniz. Eğer hapşırıyorsanız ve gözlerinizde kaşıntı varsa ve geniz akıntınız ince kıvamlı ve doluysa muhtemelen alerjiniz vardır ve bir alerji uzmanına sevk edilir.

Öykünüz tam olarak alındıktan sonra doktorunuz ufak bir feııcrlc burnunuzdan içeri bakabilir. Sinüslerinizi göremeyecektir, buna alt konkaların ön kısmını görebilir ve ne kadar ödem olduğu ve cerahat olup olmadığını değerlendirebilir.

Bazı doktorlar, alnınıza ve yanaklarınıza hafif hafif vurabilir sinüs perküsyonu olarak bilinen bir tekııiktir bu ve canınızın yanıp yanmadığını sorar. Bu vuruşların bir zararı olmasa da sinüzit için güvenilir bir gösterge olmadığını bilmelisiniz.

Sinüziti olan pek çok hastada enfeksiyon sırasında sinüslerde hassasiyet yoktur, öte yandan tamamen normal sinüslere sahip olanlar alınl.ınna ya da yanaklarına hafifçe vurulduğurıda ağrı şikayetinde bulunabilir.

Bilgisayarlı Tomografi

Genellikle dikkatli alınan bir hasta öyküsü ve burun muayenesi sinüzitiniz olup olmadığını tespit etmek için yeterli olsa da doktorunuz teşhisi doğrulamak için bilgisayarlı tomografi isteyebilir.

Bilgisayarlı tomografi sinüs hastalığı değerlendirmesinde düz röntgenin büyük oranda yerini almış olan bir radyoloji tekniğidir.

Bilgisayarlı tomografide röntgen ışınlarıyla bir dizi görüntü alınır, bunların her biri kalınlığı bir ila üç milimetre olan ince kesitlerdir ve bir arada üç boyutlu bir görüntü verirler. Doktorunuzun burnunuzun ve sinüslerinizin içine mükemmel bir ayrıntıyla bakabilmesine olanak verir.

Sinüsler için yapılan bilgisayarlı tomografi, ağrı vermez ve beş dakikadan kısa sürer. Koca simit biçimli bir tarayıcının içine giren bir masaya yatarsınız. Yeni modellerinde bu aletin üzeri ve altı da görülebilmekte ve klostrofobi problemi olmamaktadır.

İki tip bilgisayarlı sinüs tomografisi vardır: sınırlı ve tam. Sınırlı taramada tipik olarak dört ila beş dikey kesit gösterilir; polip, kist ya da sıvı birikmesi olup olmadığını belirleyen her bir sinüsten en az bir kesit alınır. Tam taramada genellikle yirmiden fazla dikey ve yatay kesit alınır.

Kesitlerin daha fazla sayıda olması doktorunuzun OMC dahil tek tek sinüs ostiasını ve tıkalı olup olmadığını görmesine olanak verir. Sınırlı tarama tam taramadan daha ucuzdur; genel olarak aile hekimleri sınırlı tarama ister, kulak burun boğaz (KBB) uzmanları ise tam tarama.

Her iki şekilde de sonuçlar genellikle birkaç dakikada alınır ve film üzerine basılmış olarak ya da bilgisayar monitöründen görülebilir. Bilgisayarlı tomografide gösterildiği gibi, hava siyah ve kemikler de beyaz görülür, gri bölgeler genellikle, irin, mukus, polip veya kist gibi anormal1ikleri belirtir.

Bilgisayarlı sinüs tomografisi sonuçlarına bakarken siyahın iyi grinin kötü olduğu kuralını aklınızdan çıkarmayın. Bunun bir istisnası kistlerdir (bak. "Sinüslerdeki Kistler Neden Sorun Değildir?" başlıklı kutucuk).

Tedavi ve Uzmana Havale

Doktorunuz sinüzitiniz olduğu sonucuna varırsa çoğu durumda : bir antibiyotik verecek ve reçetesiz bir dekonjestan tavsiye edecektir.

Eğer alerjinin bir rolü olduğunu düşünürse steroid buIur, spreyi de verebilir ve bir antihistamin önerebilir. Bunları ve diğer ilaçları 9, 10 ve 11. Bölümlerde ayrıntılı ele alacağım.

Bir tertip antibiyotik genellikle enfeksiyonu yok eder ya da en semptomlarınızı geçirecek noktaya kadar azaltır.

Ancak sinüs tıkanıklığı geçmezse enfeksiyon kısa sürede yine başlayabilir.

Yılda üçten daha fazla sinüs enfeksiyonunuz oluyorsa doktonınuz sizi otolaringolojist de denilen bir KBB uzmanına havale edebilir (bak. "Bana Çok Yabancı" başlıklı kutucuk).

Yetkin bir KBB uzmanı bulmak zor değildir. çoğu hekimin hastaların sürekli sevk ettikleri bir grup KBB uzmanı vardır. Genci bir kuralolarak doktorunuz konusunda içiniz rahatsa sizi yetkin bir KBB uzmanına göndereceğine de güvenmelisiniz. Tavsiye almak için arkadaşlarınıza da sorabilirsiniz.

Sinüsteki Kistler Neden Sorun Değildir?

Bilgisayarlı tomografinin sinüslerin içinde kist (üzüm iriliğinde mukusla dolu kesecikler) olduğunu göstermesine sık rastlanır.

Hastalar bu bulgu karşısında genellikle endişelcnir ve derhal tedaviye başlayıp başlanmaması gerektiği konusunda meraklanır.

Gerekmez. Bunlar bedenin diğer yerlerinde (boyun, yumurtalık ya da böbrekler gibi) problemlere yol açabilir, ama burun boşluğunda hemen her zaman zararsızdırlar. Burada, kist mukus ifraz eden bezler tıkandığında meydana gelir. Tıkanma lokalize enflamasyon nedeniyle olabilir ya da görünürde bir neden olmayabilir. Kistler özellikle maksiller sinüste sık görülür.

Kistler genellikle belli bir büyüklüğe ulaştığında ağrı vermeksizin parçalanır. Bunun ardından mukus sinüslerden burun boşluğuna akar.

İnsanlar genellikle bunun farkında olmaz ancak tuzlu bir tat hissedebilirler. Kistin ağrıya neden olduğu ya da sinüsü tıkayacak ve bir enfeksiyonu tetikleyecek kadar iri olduğu nadir durumlarda kisti cerrahi müdahaleyle çıkarmak gerekli olabilir.

KBB Doktorunun Yolunda

Aile hekimi gibi KBB uzmanı da sinüzit öykünüz hakkında sorular sormakla başlayacaktır. Öykü daha detaylı alınabilir, özellikle de söz konusu doktora ilk kez gidiyorsanız.

Sonra muhtemelen bir burun spekulumu kullanarak burun delıklcrinizi nazikçe aralayacak ve içine bakarak burunuzu muayelll: edecektir. Daha yakından bakmak isterse bir ucunda ışıklı, yüksek çözünürlüklü ince bir teleskop, diğer ucunda da mercek buluları bir endoskop kullanacaktır.Bir endoskopik muayene gösteriyor.

Nazal endoskopi hafif invaziftir. Doktor önce burun kanallarını ıopikal bir dekonjestan sprcyi sıkacak (bu mukus zarlarındaki ödemi geçici olarak azaltarak burun kanallarını genişletir) ve hafif hir topikal arı estetik kullanacaktır (bu, kaşıntı hissini azaltır ve lupşımnaruzı önler). Bu ilaçlar endoskopinin acı vermemesini sağ-l.ımaya yardım eder, ancak bazı kişiler endoskopiyi yine de hafif i .Rahatsız edici bulur.

Endoskopi KBB doktoruna burun boşluğunuzda neler olup edildiğine dair ayrıntılı bir görüş sağlar. Doktor dört önemli şey görülebirir:

• Mukozanın iltihaplanıp iltihaplanmadığını

• Orta mcatusun irini atıp atmadığını

• Konkaların genişleyip genişlemediğini

• Poliplerin sinüsleri tıkayıp tıkamadığını büyüklükleri bezelyeden üzerine kadar değişebilen ve Şekil 1,3‘te gösterildiği gibi, sinüs duvarlarına minik saplarla bağlanan minik yumrulardır. Poliplerin kesin nedeni bilinmese de sinüs mukozaları kronik olarak iltihaplı olan bireylerde meydana gelme eğilimdedir (bak. "Sinüs Polipleri Bedenin Herhangi Bir Yerindeki Polipler Gibi midir?" başlıklı kutucuk)

Polipler büyümeye devam ederken sonunda burundaki hava geçişini tıkar ve tıkanıklığa, burundan nefes almada zorluğa ve koku hissinin bozulmasına neden olurlar. Polipler yeterince büyüdüğünde sinüs drenaj geçitlerini tıkar, bakterilerin fazla çoğalmasına ve sonuçta sinüs enfeksiyonuna bağlı ağrıya neden olurlar.

Poliplere ek olarak endoskopik muayene sırasında ortaya çıkarılan yaygın bir başka bulgu da genişlemiş konkalardır. Alt konkalar, özellikle, alerjik rinit (kelime anlamı "iltihaplanmış burun") olarak bilinen rahatsızlık nedeniyle geniş ve şişmiş bir hal alabilir.

Sinüzitten farklı olarak bu çevresel alerji şekli nazal kanallarda ödeme neden olur, ama sinüsleri etkilemez.

Alerjik riniti olanlar sıralanan aynı alerji semptomlarını gösteriyor olabilir, ama bilgisayarlı tomografi sonuçlarında sinüsler temiz çıkacaktır. Alerji ilaçları genellikle rahatlama sağlar. Eğer yararı olmazsa doktorurıuz size alerji testi yaptırabilir (bu, bir sonraki kısımda anlatılacak).

Endoskopi KBB uzmanlarının sinüslerinizin içini görmesine izin vermez, çünkü ostia endoskopi cihazının giremeyeceği kadar küçüktür.

Sinüslerinizin içinde neler olup bittiğini öğrenmek için KBB doktoru muhtemelen, daha yaptırmadıysanız bir bilgisayarlı sinüs tomografisi talep edecektir.

Sinüs Polipleri Bedenin Herhangi Bir Yerindeki Polipler Gibi midir?

Hayır. Kanserojen olabilen kolon ve mesanedeki poliplerden farklı olarak sinüsteki polipler hemen hiçbir zaman kötü huylu değildir.

Dahası sinüslerde polip olması bedeninizin başka yerlerinde de polip olma olasılığını artırmaz (ya da tam tersi). Bu farklılığın nedeni poliplerin burnu ve sinüsleri kaplayan ve bedenin başka hiçbir yerinde bulunmayan kendine özgü bir embriyolajik doku katmanından (Schneiderian zarı olarak bilinir) çıkmış olmasıdır.

Diğer Testler

Hemen her vakada, ayrıntılı bir hasta öyküsü, nazal endoskopi ve bilgisayarlı tomografi KBB doktorunuza doğru teşhisi koymak için ihtiyaç duyduğu tüm enformasyonu verecektir. Ancak nadiren ilave testler de istenir. "MR'ye İhtiyacım Var mı?" başlıklı kutucukta anlatıldığı gibi MR görüntüleme de genellikle bunlardan biridir.

• Alerji testleri. Sinüzitinizin nedeni çevresel alerjiler gibi duruyorsa, alerji testlerine adayolabilirsiniz. Cilt testleri iğne yaparak ya da iğne ucuyla cildinizin çok çeşitli alerjenlere (alerji tetikleyen maddeler) maruz bırakılmasını gerektirir.

Cilt testlerine bir alternatif radyoallergosorbent testidir (RAST). Bedeninizin alerjilerle savaşmak için ürettiği antikor (IgE) miktarını ölçen bir kan testidir, hem cilt testi hem de RAST'lar alerji uzmanları ve alerjiler konusunda uzman otolaringolojistler tarafından yaygın olarak yapılmaktadır.

MR'ye İhtiyacım Var mı?

Hastalar bazen sinüs değerlendirmeleri için MR'nin (manyetik rezonanslı görüntüleme) faydalı olup olmayacağını sorar.

Bunun cevabı genellikle hayırdır. Bilgisayarlı tomografiden farklı olarak MR‘ de kemik gözükmez, bu nedenle de bilgisayarlı tomografi de görüntülenen sinüslerin kemikli duvarları ve anatomileri MR‘ de görünmez. OMC bile kolay görülmez.

MR'Ier yumuşak dokuları görüntülemek için mükemmeldir, bu nedenle nadir görülen bir durum olan sinüs tümörü vakasında yararlı olabilir.

• Kültürler. Endoskopi irin olduğunu gösteriyorsa, bir KBB uzmanı hangi bakterinin mevcut olduğunu ve bunların muhtelif antibiyotiklere ne kadar duyarlı olduğunu belirlemek için ufak bir kulak çubuğuyla kültür alabilir.

Endoskopi marifetiyle alınan kültürler özellikle antibiyotiklere beklenen tepkiyi vermeyen hastalar için yararlı olabilir. İkinci tip bir kültür-burun deliğine büyük bir kulak çubuğu yerleştirilerek yapılan tip (nazal swap da denir)problemli olabilir, çünkü zararlı ve sinüs enfeksiyonuna neden olan bakterilerle burunda zararsız bir şekilde yaşayan bakterileri ayırt etmek zordur.

• Kan testleri. Doktorunuz sinüzitinizi tetikleyen sistemik (tümbedenle ilgili) bir rahatsızlığmrz olduğundan şüpheleniyorsa genel kan testi isteyebilir.

Sıradaki

Semptomlarınızın süresine bağlı olarak size akut ya da kronik sinüzit teşhisi konabilir. Bu iki tipte neden ve bunlara ilişkin tedavi seçenekleri çok farklı olabilir. Bir sonraki bölümde akut sinüzit' hakacağız.