Taenia Solium Nedir?
Taenia Solium Nedir? : Eş adlar : Taenia cucurbitina, Taenia armata kumana, domuztenyası, domuz şeridi, silâhlı şerit.Taenia solium’un insanda hastalık yaptığı Hipokrat zamanından beri bilinmektedir. Bütün dünyada yaygın olarak bulunan bu helmintin gerek erişkin şekli, gerekse kurtçuğu insanda hastalık yapabüir.Morfoloji ve evrim2-5 metre boyunda olan Taenia solium, Taenia saginata’¿esi dahakısadır. Ancak, 1 mm çapında ve yuvarlak olan skoleksi üzerinde dört yuvarlak çekmen bulunur. Ayrıca rostellum ve bunun üzerinde iki sıra çengeller vardır
Bu nedenle, helmint silâhlı şerit adını alır. Halkalarının sayısı Taenia saginata’dan daha az olup, 1000 kadardır. Yeni oluşmuş halkaların eni boyundan fazla iken, olgunlaşmış halkalar kare şeklindedir, gebe olanların ise enleri daha azdır. Testisler Taenia saginata’ya oranla daha az sayıdadır. Aym şekilde uterusta yan dalların sayısı iki yanda sadece 8-13 er tanedir (Taneia saginata’da 15-30 ar tane). Genital delikler, halkaların yan kenarında düzensiz olarak bazen sağ, bazen de solda bulunurlar.Taenia solium yumurtası 40 /x büyüklüğünde olup, Taenia saginata’- mnkinden ayırdedilemez (Şekil 33).Taenia solium insan barsak mukozasına yapışmış olarak ve burada ki besinlerden faydalanarak 25 yıl yaşayabilir. Barsakta yaşayan helmin- tin en uçta bulunan halkaları koparak dışkıyla çıkarlar, hareketli olan segmentlerin parçalanmasıyla yumurtalar serbest kalır
Onkos- fer adı verilen embriyon üç çift veya daha fazla çengel taşır. Toprakta uzun zaman canlı kalan yumurtaları domuzlar, bazen köpek, deve ve maymun, ender olarak da insan sindirim yolundan aldıklarında embriyon ara konağın barsağında serbest kahr, çengelleri üe mukozaya yapışır. Daha sonra kan dolaşımına girerek dil, boyun, omuz, kalp kaslarına gider ve buralarda yerleşir.
Daha az sıklıkla diğer organları tutabilir. Yerleştiği yerde gelişerek, içi konağın plazması üe dolu sistiserkus halini alır. Cysticercus cellulosae adı verilen bu kurtçuk senelerce canlı kalır; bezelye büyüklüğünde, renksizdir. Bir kese şeklinde olup, Cysticercus bovis’e benzer. İçeri doğru girmiş çekmen ve çengelleri bulunan baş kısmı mevcuttur. İyi pişmemiş domuz etini yiyen insanın barsağında skoleks dışarı doğru döner, çengel ve çekmenleri vasıtasıyla barsak duvarına yapışır. Boyun kısmından meydana gelen halkalarla iki ay kadar sonra yeni bir Taenia solium oluşur.
Patogenez ve klinik belirtiler
İnsan barsağında yerleşen erişkin Taenia solium tıkayıcı etki göste- rebüir. Ender olarak insanda iki tane helmint de bulunabilir. Ayrıca bazı hastalarda metabolizma ürünlerinin etkisiyle zehirlenme belirtileri bulunabilir. Şiddetli olabilen karın ağrıları, açlık ya da iştahsızlık duygusu, aralıklı olarak ishal veya kabız ve sinir sistemine ait belirtiler görülebilir. Çok ender barsak delinmeleri büdirilmiştir. Lökositoz ve bazı hastalarda eozinofüi saptanır. Bazen parazit barsakta 25 yıl kadar belirti vermeden sessiz olarak yaşayabilir.
Böyle bir durumda tehlike barsak- taki helmintin yumurtalarının yutulması sonucunda insanda Cysticercus cellulosae meydana gelmesidir. Taenia solium’un kurtçuk şekli olan Cysticercus cellulosae insan vücudunun herhangi bir yerine yerleşebilir. Deri altı dokusu, beyin, göz boşluğu, kaslar, kalp, akciğer en sık tutulan organlardır. Kesenin etrafında iltihap olur ve sonra kapsül gelişir.
Bu gibi durumlarda ilgili organlara ait şikâyetlerle hasta hekime başvurur. Sisti- serkus beyinde yerleştiği zaman, karıncıkların içine doğru büyüyerek üzüm salkımı gibi kitleler yapar; bu yerleşme yeri ve klinik belirtileriyle özellik gösteren kurtçuk şekline Cysticercus racemosus adı da verilir. Beyindeki bu yerleşme sonucunda baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma gibi belirtiler, düşünce bulanıklığı, öfori, ruhsal bozukluklar, papil- ler ödem ve 3., 6. kafa sinirlerinin felci, sara nöbetleri gibi ağır hastalık tablosu oluşabilir. Gözde, yerleşme yerine göre belirtiler olur. Kaslarda bulunan kurtçuk ağrı ve kramplara neden olur. Bununla beraber, kas ve deri altında uzun yıllar belirti vermeden yaşadığı durumlar da vardır. Kan tablosunda eozinofili saptanır. Bazen eski keseler kireçlenebilir.
Tanı
Taeniasis solium’da tanı, dışkıda Taenia solium halkalarının ve ender olarak yumurtalarının görülmesiyle olur. Yumurtalarının görünüşü farksız olduğundan, Taenia saginata ile ayırdedilmesi ancak halkaların incelenmesi ile mümkün olur. Bunun için halkalardaki uterus dallarının sayısına bakılır. Taenia solium’da. uterusun ana dallarının bir yandaki sayısı en çok 13, diğerinde en az 15 tanedir. Ayrıca, tedavi sonucu sko- leks düşmüş ise, Taenia solium’un yuvarlak, en çok 1 mm büyüklüğünde olan baş kısmında sığır tenyasının aksine çengellerin bulunması ve Taenia solium’un çekmenlerinin yuvarlak oluşu ayırdettirici özelliklerdir.
Cysticercosis cellulosae vakalarında keseden hazırlanmış antijenle yapılan presipitasyon, kompleman birleşmesi deneylerinden veya deri içine özel antijen şırınga edilerek uygulanan allerjik deneyden faydalanılabilir. Ameliyattan çıkarılan sistiserkus erişkin helmintinkine benzeyen skoleksinin özel görünüşüyle kolayca tanınır.
Tedavi
Taenia saginata için bildirilenin aynıdır.
Sistiserkoz vakalarında tedavi, olanak varsa kesenin cerrah tarafmdan çıkarılmasıyla sağlanabilir.EpidemtyolojiGenellikle insan Taenia solium’un son konağıdır. İnsan, sistiserkus bulunan domuz etlerinin iyice pişmeden yenmesiyle ya da domuzu keserken kirlenen ellerle sindirim yolundan infekte olur.
Cysticercosis cellulosae, ender olmakla beraber, insana çeşitli şekilde bulaşabilir. Hastalarm çıkardığı halkaların parçalanması sonucu açığa çıkan Taenia solium yumurtalarını sağlam insanlar, su veya besinlerle ya da kirlenmiş elleriyle sindirim yolundan alabilirler (heteroinfek- siyon). Bazen barsağında Taenia solium taşıyan hasta kendi dışkısındaki yumurtaları kirlenen elleriyle ağız yoluyla alabilir (dış o t o i n - feksiyon). Ender olarak barsağm tersine peristaltik hareketleriyle yumurtalar mideye gelir ve kurtçuk serbest kalarak insanda Cysticercus cellulosae’nın yerleştiği bir hiperinfeksiyon başlar (iç otoinfeksi- y o n). Bütün bu durumlarda insan ara konak olmuş olur.
Domuz ve insan dışmda kedi, köpek ve koyun ara konak olabilir.Taenia solium ile parazitlik genellikle domuz eti yenmeyen müs- lüman ülkelerde görülmez. Yurdumuzda Gökçeadada insanda erişkin şekil ve domuzlarda kurtçuk şekli bulunmuştur.
Korunma
Domuz etinin yendiği yerlerde, kesim sırasında yapılan inceleme ile, kist taşıyan hayvanlar saptanarak etlerin yenmesi önlenir. Ayrıca, iyice pişirilmeden domuz etleri yenmemelidir. İnsandan domuza dışkıyla bulaşmayı önlemek için Taenia saginata için bildirilenlere uyan önlemler alınır. İçinde Taenia solium yumurtası bulunan muayene maddeleri ile çalışanlar yumurtayla infeksiyona karşı çok dikkatli olmalıdırlar. Hel- minti taşıyan insanlar kesin olarak tedavi edilmelidir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
