Şeker Hastalığında Müdavi Beslenme ve Hayati Rejim

Şeker Hastalığında Müdavi Beslenme ve Hayati Rejim :

KLİNİK BİLGİLER

Şeker hastalığı karbonhidratlar mübadelesinin ağır şekilde bozulması neticesidir. Bir çok sebeplerden dolayı karbonhidratlar organizma hücreleri tarafından istifade edilememekte, kanda transport glikoz olarak tutuklu bulunurlar ve muayyen bir yoğunluğa ulaşınca idrara karışırlar. Karbonhidratların kullanılamamasmdan hücrelerde glikoz fikdani {yokluğu) baş gösterir. Hücrelerde fonksiyon bozukluğu hastanın bütün orga-. nizmasına sirayet eder. Karbonhidratlarda mübadele bozukluğu albümin ve yağ maddeleri mübadelesine de tesir eder.

Diyabet esasta üçe ayrılır: 1. insüline bağımlı diyabet, bu küçük çocuk ve genç delikanlılarda görülür, 2. insüline bağımlı diyabet olup umumiyetle 40 yaşından sonrakilerde görülür, 3. semptomatik diyabet olup baş ka mühim hastalıklara eşlik eder. Bunlardan başka diyabet şekilleri de ileri sürülür. Diyabet belirti ve geIiş mesi iptidai faktörlere bağlanıyor. Bu dahi üç esaslı gruba ayrılır: 1. spontan diyabet (kendiliğinden), bu bazı iptidai hastalık sebeplerine bina ediliyor, 2. İnsülin salgılayan pankreas hücrelerinde bozukluktan ileri gelir, 3. diyabet hormon muhtevalarında artıştan ileri gelir, insülin antigonisi

BESİN MADDELERİNİN SEÇİMİ

1. SÜT VE SÜTLÜ MAMULLER

Müsaade Edilenler: % 2 - 3 yağlı inek sütü, yağı alınmış inek ve keçi sütü, ekşimik suyu, ayran, 12 ve 24 saat ekşitilen kefir, yoğurt (% 3,6 yağlı) ve (% 2 yağlı), taze mayalanmış yoğurt, diyetik ve tam yağlı lar, taze mayalanmış peynir, salamuralı beyaz Inek ve karışık peynir, kaşkaval, eritilmiş peynir, cacık.

Sınırlananlar: Koyun ve manda sütü (çok yağlı olduklarındsn). % 30 ve 40 yağlı kaymak, kaşkaval, peynir, hollanda ve isviçre peyniri, tütsülenmiş peynirler, cübrikalı ezme peynir.

Yasaklananlar: Çok miktarda süt ve yoğurt (1 litre süt 50 g, peynir de 15 g karbonhidrat ihtiva eder), tatlı-laştınlmış süt.

2. ET VE ETLİ MAMULLER

Müsaade Edilenler: Dana, gevrek sığır eti, yağsız kuzu ve toklu eti, ehli tavşan, kuş etleri- piliç, üveyik, genç tavuk, yağsız horoz, hindi, tokat tavuğu, japon bıldırcmı, sakatat, - karaciğer (dana, sığır, kuzu), işkembe, kuzu bağırsağı, dil, pastırma, kanatlı kuşlar- güvercin, sülün, kcklik, bıldırcm, diyetik kolbaslar- dana etlinden salarn. diyetik salam, diyetik sucuk.

Sınırlananlar: Yağlı koyun ve keçi eti, çolan, yağlı kuşlar- ördek, kaz, yağlı tavuk, horoz ve hirıdi, sucuk, ezme, konserve etler.

Yasaklananlar: Kart ve bekletilmiş etler, bayat av etleri, hayvan iç organlarından- böbrek, dalak, husye, beyin (kolesterince zengin), kavurma.

3.BALIK VE BALIK MAMULLERİ

Müsaade Edilenler: Yağsız taze dere balıklan=-sudak balığı, tekir, tatlı su kefalı, çin sazanı, mercan balığı, yağsız sazan, turnabalığı, kızılkanat, deniz ve ok yanus yağsız balıkları-e- kefal, kalkan, merluz kılıç, ilkbahar uskumrusu, safrid ve lüfer, ilkbahar palamudu, ringa, beyaz balık, balık olmayan deniz ve okyanus ürünleri- midye, istiridye, ıstakoz, ahtapot.

Sınırlananlar: Yağlı deniz ve okyanus balıkları-çiga, mersin balığı, morina, ton, torik, sonbahar uskumrusu, yılanbalığı, sonbahar safridi, uskumru, lüfer, yağlı dere balıkları- sam, yağlı sazan, çiroz, soğuk ve sıcak tütsülü balıklar, - lakerda, balık konserveleri, balık kahvaltıları, tuzlanmış balık- sasa, ringa, soledka, taze tuzlanmış uskumru.

Yasaklananlar : Kara havyar, tarama havyar.

4. YUMURTA VE YUMURTALI MADDELER

Müsaade Edilenler: Taze tavuk yumurtası (rafadan, omlet şeklinde) yarım yumurtadan 2 yumurtaya kadar. yaş haddine bakilmadan ve hastalığın devresine bakılmadan alınır, yumurta akmdan (3 adet) omlet ve yumurta akı deserler.

Sınırlananlar: Yumurta sarısı.

Yasaklananlar : Kaz yumurtası. mayonez, kızartma yumurta.

5. YAGLI MADDELER

Müsaade Edilenler: Nebati yağlar- mısır, ayçiçeği, zeytin, susam, ceviz.

Sınırlananlar: Taze inek tereyağı, mandra yağı, margarinler.

Yasaklananlar-: Koyun ve sığır iç yağları, ördek ve kaz yağları.

6. SEBZE VE SEBZE KONSERVELERİ

Müsaade Edilenler: % 1 ile 5 arasında karbonhidrat muhtevalı sebzeler - hıyar, domates, patlıcan, beyaz lahana, kuzukulağı, ıspanak, ısırgan, labada, kıvırcık, marul, yeşil ve kırmızı b öğürtlen , yeşil dolma biber, gamba, prasa, turp, dolma kabak, yeşil bakla, sterilize konserveler-e- bamya güveç, kırmızı domates, yeşil fasulye, sebzeli yemek, çocuk yiyecekleri- sebze püreleri yağlı, dana etli, kayısı ezmesi, kabak, pirinç, kuşburnu ve yukarıda yazılı sebze suları.

Sınırlananlar: % 5 ile 10 arasında karbonhidrat muhtevalı sebzeler- bruksel Iaharıası, karnıbahar, havuç, turp, kırmızı pancar, soğan, sebze konserveleriyeşil bezelye, konserve patlıcan, acılı sebzeler, dondurulmuş sebzeler. zeytin, mantar- taze ve konserve, salamuralı biber, gamba, hıyar, turşular- baş lahana, kıyılmış lahana, karnıbahar. biber, havuç, % 15 - 20 arsı karbonhidrat muhtevalı sebzeler- ilk ve sonbahar patatesi (100 g patates ortalama 20 g karbonhidrat ihtiva eder), ıştır, bezelye, nohut, fasulye mercimek, soya, yerelması.

Yasaklananlar : Şeker pancarı.

7. MEYVE VE MEYVE KONSERVELERİ

Müsaade Edilenler: % 10 kadar karbonhidrat ihtiva eden bütün meyveler- Limon, portakal, greyfurt, kabak, ahududu, güvem, karpuz, caneriği, kavun, kuş-burnu, bütün yeşil ve ekşi meyveler, kompostolar (şeker hastalarına şekersiz), çilek, ahududu, kiraz, şeftali, kayısı, elma, ayva, erik, hafızali üzümü.

Sınırlananlar: % 10 ile 15 karbonhidrat muhtevalı meyveler- mandalin, frenküzümü, böğürtlen, kızılcık vişne, kayısı, şeftali, ayva, elma, kiraz sulu armut, ananas, sert kabuklt meyveler- ceviz, fındık, badem (günde 20 - 30 g), ayçiçeği ve kabak çekirdeği, susam, şekersiz nektar.

Yasaklananlar: Şekerli ve sterilize komposto, üzüm, muşmula, kurutulmuş meyveler- hurma, kuru üzüm, incir, armut, elma, bardakeriği, muz yaş ve kurusu, yaş incir, fıstık, haşhaş tohumu, şekerlenmiş meyveler, meyve suları ve nektar (şeker katılarak yapılanlar).

8. EKMEK VE EKMEKLİ MAMULLER, HUBUBAT VE HAMURLU MAMULLER

Müsaade Edilenler: Vitamince zengin ekmek ve bira mayası.

Sınırlananlar: Glutenli buğdav ekmeğı (diyabetik), çavdar ve çavdarlı ekmek, tip ekmek, sorbitli diabetik peksimetler kıkıraklar (günde 300 g kadar = 150 g karbonhidrat), diyabetik bisküvileı-, sorbit ve sakarınden mamul, yulaf içi, bulgur, pirinç, etli, peynirli, ekşimikli börekler.

Yasaklananlar: Beyaz buğdayekmeği, makarnalı mamuller, çörekler (viyana, basit ve marmelatlı), gevrekler, peksimetler, paskalya çöreği, kurabiye, kandil, lokma, bazlama, gözlerne, beyaz undan sodalı çörekler, kekler, yağlı ve tuzlu krakerler, patlamış .mısır (kıtır) % 72,5 karbonhidraı ihtiva ederler.

9. ŞEKER, ŞEKERLEME VE TATLI MAMULLER

Müsaade Edilenler: Sorbit, kselit, sakarin, surı'i tatlılaştınlmış deserler, günde 50 g früktoz, früktozdan yapılmış çeşitli tatlı mamuller, şeker hastaları için yapılmış çikolata ve cikolatalı sakarinli bonbonlar.

Sınırlananlar: Şeker hastaları için hazırlanmış vafla.

Yasaklananlar: Endüstriyal şeker, şekerli mamul-, lerin hepsi, glikoz ve glikozdan yapılan bütün mamuller, kovan balı ve deserlerden yapılan çörekler, lokum, tahin helva (susam, ayçiçeğinden), irmik helva, şerbetli tatlılar, soya bonbonları, reçeller, marmelat, ezme, şeker veya glikozla yapılmış olanlar, çikolata, çikolata mamulleri, bonbonları, beyaz tatlı, şekerli yağlı kremalar.

10. İÇECEKLER

Müsaade Edilenler: Ihlamur, papatya, nane çayları, maydanoz, kuşburnu elma kakları, ayva çekirdekleri, çobanüzümü, fasülye başağı haşlamaları, maden suları, gazozlu içecekler, sakarinli boza, şekersiz veya sorbitli nektar, hafif rize çayı, hafif kahve yerine leblebi, çavdar, kahvesi kafeini alınmış kahve, kakao.

Sınırlananlar: Kuşburnu ve elma şarabı, natürel beyaz ve kırmızı şarap, bira.

Yasaklananlar : Boza, alkollu konsantre içkiler, şampanyalanmış şarap, kafi miktarda şekerli sert ve yarısert şarap, gazozlu içkiler, şekerli şuruplar, şekerli nektar, koyu rize çayı, koyu kahve, neskafe.

11. BAHARATLAR

Müsaade Edilenler: Şişmanlama ve hastalar tarafından şikayet olmayınca kullanılır.

Yasaklananlar: Acı kırmızı biber, acı çuşka biberi.

12. MUTFAK TUZU: Özel sınırlandırmaya lüzum yoktur, ancak hastalıkta ağırlaşma görüldüğünde göz bozukluğu, böbrek, yüksek tansiyon, dleri derecede ateroskleros vakalarında kısıtlamaya gidilir.

MÜDAVİ BESLENME PRENSİPLERİ

Bu hususta şeker hastalığının ağırlık konusu, başka bir hastalığa eşlik etmesi veya etmernesi, ihtilatlar bünye yapılışı, hastanın kameti (boyu), ve çalıştığı işin karakteri göz önünde bulundurulur. Hastada şişmanlama görüldüğünde, yemeklerdeenerji veren maddeler kısıtlanır, zayıflama halinde ise- kuvvetli yemekler verilir. Diyetde muhteva itibariyle enerji tam değerde olmalı, albümin, yağlı maddeler, karbonhidratlar. Vitamin ve madeni tuzlar arasındaki nisbetIere dikkat edilmeli, şeker hastalığının hafif şeklinde şişmanlama ve insüline karşı hassasiyet görüldüğünde, hemen karbonhidratlarda kısıtlamağa gidilir ve genellikle . bünye tarafından güç benimsenen karbonhidratlı gıdalardan istifade edilir. Hastalığın orta veya ağır şekillerinde, kan seviyesindeki şeker miktarı insülin yardımiyle arttırılır veya yalnız kcl ay benimsenebilen karbonhidratlar kısıtlayan tabletler ile normalleştirilebilir. Yemeklere tat verme hususunda şeker yerine suni tatlılardan siklamerı, dulsin'den yararlanılır.

Diyabetli hastaların diyetlerinde karbonhidratların tam olarak dozlaştırılmasında bir çok ilim adamları,' günlük yiyecekte kullanılacak karbonhidratların tayininde çeşitli sistemler bildirmişlerdir. Bunlardan bazı-ları karbonhidrat bireyi olarak (BE) rumuzunu kabul eder; 1 BE eşitdir 10 g karbonhidrata ve yine ekmek bireyinide (XE) olarak kabul ederler yani 1 XE 12 g karbonhidrata muadildir. Bu hususta özel liste tanzim edilmiş : 1 BE eşitdir 200 g süte, 200 g tamyağlı süt, 200 g yoğurt, 90 g portakal suyu, 70 g greyfurt suyu, 250 g domates suyu, 250 g bira, 60 g patates, 100 g bö-ğürtlen, ahududu, frenküzümü 60 g, ayva 60 g, ananas 75 g, mandalin 90 g, muz 49 g, kiraz 70 g, elma 80 g, crik 80 g, şeftali 90 g, pirinç 15 g, buğday veya pirinç unu 15 g, mısır, patates, buğday, pirinç nişastası 15 g, pirinç, irmik, yulaf -içi 1 S g, beyaz ekmek 20 g, esmer çavdar ekmeği 25 g

Pratikte şeker hastalarının yemeklerinde karbonhidratların dozlaştırılması ekmek bireyi ile daha kolay halledilecektir. 1 ekmek bireyi XE olarak kabul edilen gıda maddeleri: 20 g beyaz, veya 25 g siyah ekmek. Me sela, hastanın 240 g karbonhidrata ihtiyacı varsa, onun 20 XE alması lazımdır. 1XE eşdeğerindekiler: 25 g fasulye, bezelye, 100 g yeşil fasulye, 150 g havuç, 120 g turp, 120 g mavi bardakeriği, 160 g ekşi vişne, 300 g yoğurt, 12 g şeker, 340 g ahududu, 300 g çilek, 250 g kavun, 20 g beyaz ekmek, 15 g beyaz un, 15 g nişasta, 15 g pirinç. 20 g yulaf içi, 60 g patates. Şeker hastalığında, sabah kahvaltısı genellikle 3 XE, kuşluk kahvaltısı+: 2 XE, öğle- 4 XE, ikindi kahvaltısı- 1 XE, akşam- 3 XE, uykudan evvel kahvalu 1 XE olduğuna göre, günde 180 grama (15 x 12 = 180 g) eşitdir

Diyatik rejim yemek hazırlamasında mübadil maddeler meselesi büyük ehemmiyeti haizdir. Şeker hastaları 50 g ekmek muhtevası 25 g karbonhidrat eder, bunu bildikten sonra bunun yerine olgun 3 adet elma, 315 g süt, 90 g patates, 23 g reçel veya marmelat, 180 g portakal suyu, 20 g pirinç veya yulaf içi, 23 g bisküvi ilc değişebilirler. Diğer taraftan 30 g patates veya 10 g ekmek veya 105 g .inek sütü yerine kabukları dahil 30 g muz, üzüm, bardakeriğinden komposto, 60 g elma, armut, erik, caneriği, kabuksuz 60 g limon, kabuklu meyve içlerinden (ceviz, fıstık, fındık, badem), 60 g taze bezelye, 12 g pişirilmiş havuç ile değiştirilebilir."

Şeker hastalarının yiyecek işlerini hal etmek için diyetik gıda sanayiininin kurulması, onları feraha kavuşturacaktır. Bizdeki sanayi bir çok diyetik gıdaları pazara sevk etmiştir, bunlar sorbit veya kselit ile yapı-lan çilek, elma, kuşburnu reçel ve marmelatları ve bazı hamurlu mamullerde. çikolata bonbonları, lesitin ile kakao yağı, fıstık içi ve saire imal edilmiştir.

YEMEKLERDE MUTFAK İŞLERİ

Mutfak işlerinde özel bir iş istenmemektedir. Yeterki yemekler lezzetl ve hastalar tarafından iştiha ile yenmeli. Şeker hastası bulunan evlere fazla külfet yük. Ieırıemekle beraber, yinede bazı kaidelere riayet olunması gerekmektedir. Et hastaya garnitürden ayrı, garrıitür maddeleri de ayrı olursa karbonhidrat miktarınm bilinmesi hususunda yarar sağlayacaktır. Soslarda fazla un ve yağ bulunmamalı. Çorbalar sulu olmalı, pirinç veya şehrive konmarnalı. Karbonhidratlarm artmaması-na dikkat edilmeli.

BESLENME REJİMİ

Genellikle yemeklerin mutlaka muayyen aralıklı ve tam saatında 5 - 6 öğünde yenmesi tavsiye olunur. Yemekler daima huzur ve sükün içerisinde, devamlı VE çok iyi çiğnenerek yenmeli. Bazı ilim adamları, diyetik yemeklerde karbonhidrat dağılımı şu şekild~ sabah kahvaltısında karbonhidratlardan 2/10 si kuşluk kahvaltısında ~ 1/10, öğle 3/10, ikindi kahvaltısında 10, akşam- 2/10 nin alınmasını tavsiye ederler. Burada yalnız hastanın durumundan başka, hastaların mesleki durumu, yemek alışkanlığı, kanda şekerin günlük iniş ve çıkışı göz önüne alınarak ferdi olarak tedavi metodu uygulanmalı

PROFİLAKSİ VE HAYATİ REJİM

Diyabet ile mücadelede en müessir tedbir, dispanser müşahedesi altında hastalığın erken, henüz belirgin hale geçmeden latent veya hafif şeklinde .iken keşif edilmesidir. Müdavi profilaksi tedbirlir, şeker hastalığının nevine göre takdir edilir.

Şeker hastalığı profilakside fiziki gayret ve hipodinamizmile mücadelenin dozlaştırılması çok önemlidir.

Şeker hastalarında hayati rejim hülasa olarak şöyledir:

1. Doktor tarafından tesbit ve takdir olunan iş ve istirahat rejimine harfiyyen uymak, diyabet rejiminde yapılacak her değişiklik, hastanın isteğine göre değil, müdavi doktorun tayin ve takdirine göre olur.

2. Şeker hastalarının, hastalık hakkında etnopatogenes ve tedavisi hakkında görüş ve kavrayışa dair asgari bilgi sahibi olmaları lazımdır.

3. Şeker hastasının fiziki ağır, sinirsel ve ruhsal heyecan verici yerlerde çalışmaları yasaktır. Yüksek yerlerde• (duvarcı, montajcı, elektrik şebeke montajcısı), sıcak dairelerde (mutfak işleri, ateşçi vs.), taşıt sürücüsü (şoför, makinist vs.) gibi işlerde çalışmaları yasaktır, bunların haricinde her işde çalışabilirler

4 Şeker hastaları gece işleri, mesaiye kalma, sık iş seyyahatları, ve yolculuktan kaçınmalıdırlar. Bu gibi hareketler birçok hatalı işlere ve diyetin devamına mani olacağı ihtimallerine yol açacaktır.

5. Fiziki gelişmeye çok önem verilmeli- bahçede, avluda, esintili yerlerde itidal üzre çalışmak, parkıarda muntazam gezintiler. devamlı sabah jimnastiği,. Müdavi beden terbiyesine devam edilmeli. Vücudu yaş ve kuru bezle oğuşturarak masajdan geniş ölçüde yararlanmak, yemeklerden sonra uykuya yatmadan evvel ufak gezintiler ve sistemli soluk alma ve verme idmanları tavsiye olunur. Devamlı temiz havada kalmak çok yararlıdır.

6. Hafta sonu ve senelik izinlerden azami istifade olunmalı.

7. Orman içlerinde (çam ormanlarında), daha az güneşli yerler ve deniz tedavisi tavsiye olunur. Şeker hastaları için elverişli kaplıcalardan bazıları : Afyonkarahisarda gerçek hamamı olarak bilinen ve Afyona 17 km uzaklıktadır. GÖNEN KAPLICALARI çok ünledik MALATYA‘DA DARENDE ilçesinde BALABAN İÇMECİ.

8. Şeker hastaları sigara içmemeli, zira sigara bacaklarda damar, bozukluklarını şiddetlendirir.

9. Konsantre alkollü içkilerin kullanılması katiyen yasaktır.

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp