Özgül Fobi Genel Tanım

Özgül Fobi Genel Tanım

Özgül fobi uçakla seyahat etme, yükse yerler, hayvanlar, enjeksiyon yapılması, kan görme gibi bir nesne ya da durumdan korkma olarak tanımlanmıştır. Hastalar böyle bir durumla karşı karşıya kalma beklentisi ile aşırı ya da anlamsız, belirgin ve sürekli korku yaşarlar.

Fobiler toplumda çok yaygındır. Hemen herkesin korku duyduğu ortam ya da nesne olabilir. Her hangi bir sorunu olamayan biri ağır yaralanmalı bir kişiye müdahale sırasında, olayı izlerken etkilenebilir ve bayılabilir. Bu durum bir fobi anlamına gelmez. Benzer durum çok yüksek bir binada aşağı bakarken yaşanan baş dönmesinde de olur. Bunlar doğal reflekslerdir. Diğer taraftan yaşanan bu ve benzeri olumsuz yaşantı sonrası fobi gelişebilir.

Yaygınlık:

Türkiye ruh sağlığı profili çalışmasında 12 aylık özgül fobi yaygınlığı kadınlarda % 3.8, erkeklerde % 1.4 olarak bildirilmiştir. Fobik bozukluk en sık rastlanan ruhsal bozukluktur. Yaşam boyu yaygınlık genel olarak fobi için % 33.4, durumsal fobi için % 12.3‘tür. Kadınlarda daha sık görülür. Kadın erkek oranı yaklaşık 2/1' dir. Hayvan ve doğal çevre tipi en sık gözlenen fobilerdir.

Klinik Belirtiler:

Yaygın bilinen fobiler yükseklik, yutma-boğulma, su, örümcek, yılan, sürüngen, hayvanlar, rüzgar, fırtına, gök gürültüsü, yüksek ses uçak asansör, kapalı alanlar araba kullanma enjeksiyon ve kan, tuvalet, toplu taşıma araçları (metro,tren, otobüs) vb. gibi nesne, durum ya da eylemlerdir.

Korku oluşturan durum ya da olayla karşılaşıldığında panik atak benzeri belirtiler ortaya çıkar. Bunlar çarpıntı, nefes almada güçlük, terleme, ateş basması, midede burulma hissi, bulantı, sık nefes alma, titreme vb. Kan enjeksiyon fobisinde ve yüksekten korkma da baygınlık hissi gözlenir.

TANI ÖLÇÜTLERİ

Tanı aşağıdaki ölçütlere göre konur.

A. Özgül bir nesne ya da durumun (örn. uçakla seyahat etme, yükse yerler, hayvanlar, enjeksiyon yapIlmasI, kan görme ) varlığı ya da böyle bir durumla karsılaşacak olma beklentisi ile başlayan, aşırı ya da anlamsız, belirgin ve sürekli korku.

B. Fobik uyaranla karşılaşma hemen her zaman birden başlayan bir anksiyete tepkisi doğurur, bu da durumu bağli ya da durumsal olarak yatkınlık gösterilen bir Panik Atağı biçimini alabilir. Not: Çocuklarda anksiyete, ağlama, huysuzluk gösterme, dona kalma, sıkıca sarılma olarak dışa vurulabilir.

C. Kisi, korkusunun aşırı ya da anlamsız olduğunu bilir. Not: Çocuklarda bu özellik bulunmayabilir.

D. Fobik durum(lar)dan kaçınılır ya da yoğun anksiyete ya da sıkınyı ile bun(lar)a katlanılır.

E. Kaçınma, ansiyöz beklenti ya da korkulan durum(lar)da sıkıntı duyma, kişinin olağan günlük islerini, mesleki (ya da eğitimle ilgili) islevselliğini, toplumsal etkinlilerini ya da ilişkilerini bozar ya da fobi olacağına ilişkin belirgin bir sıkıntı vardır

F. 18 yaşının altındaki kişilerde süresi en az 6 aydır.

G. Özgül bir nesne ya da duruma eslik eden anksiyete, Panik Ataklari ya da fobik kaçinma, Obsesif-Kompulsif Bozukluk (örn. bulaşma ile ilgili obsesyonu olan birinin kir ve pislikten kaçınması), Travma sonrası Stres Bozukluğu (örn. ağır bir stres etkenine eslik eden uyaranlardan kaçınma), Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu (örn. okula gitmekten kaçınma), Sosyal Fobi (örn. utanacak olma korkusu yüzünden toplumsal durumlardan kaçınma), Agorafobi ile birlikte Panik Bozukluğu öyküsü olmaksızın Agorafobi gibi başka bir mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz.

Tipini belirtiniz:

Durumsal Tip: Korkuyu toplu taşıma araçlarında bulunma, tüneller, köprüler, asansörler, uçak yolculuğu, araba kullanma gibi durumlar başlatmaktadır. En sık çocuklukta ve yirmili yaşların ortalarında görülür.

Doğal Çevre Tipi: Korkuyu fırtına, yüksek yerler, su gibi doğal koşullar başlatmaktadır. Genellikle çocuklukta başlar.

Kan-enjeksiyon-yara tipi: Korkuyu kan, yara, enjeksiyon ya da invaziv tıbbi girişimler başlatır. Genellikle ailevidir ve çoğu zaman güçlü bir vazovagal tepki ile belirgindir. Hastaların % 75‘i bu durumlarda karşılaştıklarında bayılırlar. Korku nedeniyle müdahaleden kaçınma, diş ya da beden sağlığının bozulmasına neden olabilir.

Hayvan Tipi: Korkunun nedeni hayvan ya da böceklerdir. Genellikle çocuklukta başlar.

Diğer Tip: Tıkanıp boğulmaktan, soluğun kesilmesine, kusmaya ya da hastalığa yakalanmaya yol açabilecek durumlardan, yüksek ses ya da masal kahramanlarından korkma ile belirli özgül fobi alt tipidir. Boğulma korkusu beslenme bozukluğu oluşturacak şiddette olabilir.

Hastalığın Gidişi

Hastalığın ilerlemesi fobini karakterine göre değişiklik gösterir. Tedavi edilmeyen olgular süregen ve dalgalanan bir seyir gösterir. Özellikle fobi erken yaşam dönemlerinde başladıysa düzelme ve kaybolma eğilimi gösterirler. Ergenlik sonrası başlayalar ise daha uzun sürme ve kronikleşme eğilimindedirler. Olguların yarısı ilk beş yılda kendiliğinden iyileşmektedir. Bununla birlikte kaçınma davranışı ile pekişen bir fobi zor iyileşebilir. Tedaviye başvurma çoğunlukla yaşamı zorlayan alanlardaki fobiler nedeniyle olur.

TEDAVİ

Özgül fobi tedavisinde diğer kaygı bozukluklarından farklı olarak birinci adımda psikoterapi önerilmektedir. Özgül fobinin çok ağır olduğu, yaşamı çok kısıtladığı durumlarda psikoterapi ile birlikte ilaç başlanabilir. Tedavide ele alınması gereken bir diğer sorun eşlik eden diğer psikiyatrik hastalıklardır.

Korunma:

Hemen herkeste sınırlı düzeyde fobi gözlenebilir. Bu durum hastalık anlamına gelmez. Korku veren durumdan sürekli kaçınma, korku veren durum ya da olay ile ilgili felaket senaryoları düşünme durumun kalıcılaşmasına yol açabilir. Bu durumda bir psikiyatri uzmanından bilgi alınmalıdır.

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp