Orşit neden olur?
Kabakulakla ilişkili virüs bir testiste veya her ikisinde birden iltihap oluşturabilir. Ergenliğin sonlarına doğru kabakulak geçiren erkeklerin üçte birinde orşit gelişiyor. Soruna yol açan başka nedenler de var.
Gonore (belsoğukluğu) veya klamidya gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar da orşite yol açabilir. Bakteri nedenli orşit sıklıkla epididimitle ilişkili gözlemleniyor. Epididimit testislerin arka kısımlarında sperm üreten ve taşıyan tüplerde (epididim) oluşan iltihaplanmanın bilimsel adı. Orşit epididimle ilişkiliyse soruna epididimoorşit adı veriliyor.
Orşitin başlıca belirtisi şişme ve ağrı.
Belirtiler
Orşit semptomları aniden belirir. Sıralayalım:
Testislerde, birinde veya ikisinde şişme
Orta şiddetli veya yoğun ağrı
Otururken rahatsızlık hissi
Testislerde, birinde veya ikisinde aşırı hassasiyet
Bulantı
Yüksek ateş
Peniste akıntı
Kasık ağrısı ve testis ağrısı genellikle eş anlamda kullanılıyor ama bu doğru değil. Kasık ağrısı daha çok karnın alt bölgesinde gözlemlenir. Bu iki ağrı tipinin gerekçeleri birbirinden farklıdır.
Ne zaman doktora gidilmeli?
Skrotumda (testis torbası) acı, şişlik, aniden giren ağrı farkederseniz acilen doktora gitmelisiniz.
Testislerin ağrıması birden fazla sorunla ilişkili olabilir. Testiküler torsiyon (testislerin burulması) buna örnek. Testiküler torsiyon orşitle neredeyse aynı tipte ve yoğunlukta ağrıya yol açar. Sorunu tanılamak için bazı testler yapılması gerekebilir.
Orşit bakteri veya virüs kökenli olabilir.
Bakteriyel orşit
Bakteri kökenli orşit çoğunlukla epididimit sonucunda gelişiyor. Vas deferens (testislerde üretilen spermi aktarıyor) ve testis arasında köprü görevi yapan tüpsü yapılarda (epididim) iltihap oluşuyor. Epididim iltihabı testise sıçrarsa buna epididimoorşit deniyor.
Epididimitin başlıca sorumlusu üretra ve mesane enfeksiyonları. Bunlar da çoğunlukla cinsel bulaşıcı hastalıkların eseri. Özellikle gonore (belsoğukluğu) ve klamidya yaygın enfeksiyon nedenlerinden. İdrar yolunda doğuma bağlı anomali varsa, kateter veya penise takılı sağlık cihazı kullanılıyorsa da enfeksiyon gelişebilir.
Viral orşit
Kabakulak virüsü orşite neden olabilir. Ergenlikte kabakulak geçiren erkeklerin üçte biri kabakulağı atlatamadan orşite de yakalanıyor.
Risk faktörleri
Orşit oluşumunda birden fazla faktör etkili olabilir. Önce cinsel yolla ilişkili olmayanlara bakalım:
Kabakulak aşısı yaptırmamış olmak
Yineleyen idrar yolu enfeksiyonları
Genital bölgeye, idrar yoluna cerrahi müdahale
İdrar yolunda doğuştan gelen anomali
Orşit cinsel yolla da aktarılabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklara yakalanma olasılığını arttıran riskli davranışlardan kaçınmak önemli. Sıralayalım:
Birden fazla partner
Cinsel bulaşıcı hastalığı olanla ilişki
Korunmasız ilişki
Önceden cinsel bulaşıcı hastalık geçirmiş olmak
Komplikasyonlar
Testüküler atrofi. Orşit testislerin boyca küçülmesine yol açabilir.
Skrotum apsesi. İltihap bölgesinde apse oluşabilir.
Yineleyen epididimit. Orşit epididimitin sık nüksetmesine yol açabilir.
Kısırlık. Düşük olasılıkla da olsa orşit kısırlığa neden olabilir. Sorun sadece bir testisteyse kısırlık ihtimali daha da azalır.
Tanı
Orşit tanısı için bazı testler yapmak gerekiyor.
Fiziksel muayene: Kasıklarda şiş lenf düğümleri olabilir. Testislerden biri boyutça büyük gözlemlenebilir. Her iki testiste aşırı hassasiyet gelişebilir. Prostat büyümesi veya hassasiyeti olup olmadığını kontrol etmek için doktor rektal muayeneye gerek duyabilir.
Tahlil: Belsoğukluğu, klamidya gibi hastalıkların olup olmadığını anlamak için idrar tahlili yapılabilir. Doktor pamuklu çubukla penis ucundan alınan numuneyi de laboratuvarda aynı amaçla inceletmek isteyebilir.
Ultrason görüntüleme: Yüksek frekansta ses dalgalarıyla insan bedeninin içini ayrıntılı olarak görüntülemek mümkün. Bu teknolojiyle testislere gelen kan akışında artma ya da azalma varsa hemen anlaşılabilir.
Nükleer görüntüleme: Kan dolaşımına düşük düzeyde radyasyon içeren malzemeler enejekte ediliyor. Özel bir kamera testislere gelen kan akışında dalgalanma olup olmadığına bakılıyor. Orşit tanısı kesinleşiyor.