İlaçların Seçimi

İlaçların Seçimi : Her şeyden önce bazı yaşlıların ilacı el­de ederken güçlüklerle karşılaşabilece­ği, ilacı alacak parası olmayabileceği de düşünülmelidir. Hastanın alamayacağı ilaçlan önermenin yaran yoktur. İlaç yazarken hastanın ilacı alabilecek du­rumda olup olmadığından emin olun­malıdır. Ağız yoluyla alman ilaçlar - Yaşlı­lar sık sık hangi ilacı alacaklannı unu­tur, ilacın kutusunu açarken ya da tablet ve kapsülleri yutarken güçlük çekerler. Bu engeller, ilacın gerektiği gibi alın­masını önleyebilir. Özellikle yaşlılann kullandığı ilaçlan üreten fabrikalar, ge­niş ağızlı, kapaklan kolay açılıp kapa­nan büyük şişeler kullanmalıdır. Yaşlı­lar özellikle blister ambalajlan açmakta güçlük çektiğinden ve ilaçlar bu arada kınlıp dağıtabileceğinden, bu tip amba­lajlardan kaçınmak gerekir.

Bilgiler - İlacın ambalajı oldukça açık, yaşlılann da kolayca okuyabilece­ği gibi yazılmış etiketler taşımalıdır. Hekim ya da eczacı etiketin dışında kü­çük bir kâğıda hastanın adının yanı sıra, ilacm adını, ne zaman ve nasıl uygulan­ması gerektiğini ve hangi hastalık için verildiğini yazmalıdır.İlacın büyüklüğü, biçimi, rengi -Yaşlılar özellikle boğazlan kuruysa ya da felç gibi bir durum varsa, büyük hap- lan güçlükle yutar. Görme sorunu ya da ellerinde eklem iltihabı olan yaşlılar da çok küçük ilaçlan içemez. Kullanılacak ilaç seçilirken her hasta ayn ayrı değer­lendirilmelidir. Hasta verilen hapı yutamıyorsa, tedavi edici etki elde edileme­yeceği gibi, boğazda bölgesel tahriş de sorun olabilir.İlacm yemek borusundan geçme hı­zını da göz önünde bulundurmak gere­kir.

Sindirim kanalının ilk bölümünün hareketindeki bozukluklar yaşlılarda ilacın etkisinin gecikmesine yol açar. Tahriş edici bir ilacm, yemek borusun­dan geçerken erimesi, yaşlılarda tedavi sırasında yan etki olarak ortaya çıkan sindirim bozukluklarının sık görülen bir nedenidir. Bu açıdan en tehlikeli ilaçlar yaşlılann sık kullandığı iltihap giderici­ler, antikolinerjikler ve potasyum içe­renlerdir. Genel ilke olarak, oval biçimli hap- lann daha kullanışlı olduğu ve hızlı ha­reket ederek bu tehlikeyi bir ölçüde azalttığı söylenebilir. Tabletler mukoza­ya, kapsüllerden daha az yapıştığından yeğlenmelidir. Aynca hastaya ilaçlan ayakta ya da otururken en az bir bardak suyla vererek ilacın yemek borusundan geçişi kolaylaştınlmalıdır.Yaşlılann renkler konusunda da ön- yargılan olabilir. Örneğin, yeşil renkli ilaçlann zehirli olduğu ya da kırmızı tabletlerin özel bir önem taşıdığı düşü­nülebilir. Bu tip korkular, hastaya ilaç­lann içeriği anlatılarak yenilmelidir.Daha önceleri tablet yutmaya alışmış bir hastaya kapsül yazılması, önem­li kanşıklıklara yol açabilir. Kimi za­man, suda köpürtülmesi gereken tablet­ler olduğu gibi yutulabilir.

Doz - Yaşlılarda, ilacın etki göster­diği organ ya da dokuda daha güçlü tep­kiye yol açması ya da yaşlılığa bağlı olarak ilacın vücuttan atılmasının ya­vaşlaması nedeniyle, kullanılması gere­ken ilaç miktan erişkinlere oranla daha düşük olmalıdır. Bu durumda hastaya yalnız yanm tablet alması önerilebilirse de, bu çözüm az gören ve ellerinde ek­lem iltihabı olan yaşlı hasta için uygula­nabilir değildir.İlaçların verilme zamanı - Olanak varsa, günde 1-2 kez verilebilen ilaçlar yeğlenmeli, böylece doğru uygulanması güç olan çok sayıda ilaç kullanımından kaçınılmalıdır. Ama bu seçimi yaparken daha çok, ilacın etki süresinin göz önünde tutulması gereklidir. Özellikle yavaş salınındı kapsüllerin verilmesiyle sık aralıklarla birden çok ilaç almaya ilişkin sorunlar giderilebilir. Buna karşı­lık, yaşlılarda ilacm gerçek etki süresi konusunda tahmin yapmak güçtür.

Özellikle hasta, bağırsak yumuşatıcı ilaçlar da kullanıyorsa ilaç tümüyle eri­meden bağırsaktan atılabilir. Kimi za­man da, sürmekte olan hastalığa ya da başka ilaçlann etkilerine bağlı olarak bağırsak hareketleri yavaşlamışsa ilacın bağırsaktan geçişi yavaşlar, böylece, emilerek kana geçen ilaç miktan, bekle­nenden de fazla olabilir.Bu sakıncalar nedeniyle metaboliz­ma hızı ve atılım hızı yavaş olan ilaçlar kullanılabilirse de, yaşlılarda böbrek ve karaciğer işlevlerinin yavaşlamış olması da ilaçlann vücutta birikmesine ve ze­hirli etkilerin ortaya çıkmasına neden olabilir.Pek çok ilacın klinik etkisinin uza­ması kandaki düzeyinin yüksek oluşuna bağlı değildir. Günde bir kez alınan bu ilaçlara örnek olarak antidepresanlar, yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan ve sabahlan tek doz halinde alman beta engelleyiciler ve bazen günde bir kez ya da gün aşın alman kortizon türevleri gösterilebilir.

Sıvı ilaçlar - Yaşlılarda sıklıkla gö­rüldüğü gibi, hasta tablet ya da kapsül­leri güçlükle yutuyorsa, eriyik, süspan­siyon ya da şurup gibi sıvı halinde ilaç­lar yeğlenmelidir. Özellikle acımsı, can­lı renklerdeki sıvı ilaçlan, beyaz, köke­ni bilinmedik haplara yeğleyen ve psi­kolojik olarak sıvı ilaçlara daha iyi uyum sağlayan yaşlılar vardır. Sıvılar yemeklerle de kanştınlabilir. Aynca he­kimle işbirliği yapmayan, sürekli kuşku içinde bulunan ve psikolojik açıdan son derece huzursuz olan hastaya, sakinleşti­rici ilaçlar çay ya da çorbaya karıştırıla­rak-verilebilir.Sıvı ilaçların kullanımını sınırlayan olumsuz yön ilacın tam dozunun hesap­lanmasındaki zorluktur. Hasta boyutları tam olarak uygun olmayan bir kaşık kul­lanabilir; ambalajın içindeki standart plastik kaşığı kullansa bile, sıvının şişe­den kaşığa boşaltılması ve kaşığın ağza götürülmesi hastada görme sorunları, eklem iltihabı ya da titreme varsa çok zor olabilir. Bu sorunlar, üzerinde dere­celer bulunan plastik bardakçıklarla bir ölçüde çözümlenebilir.

Şırınga edilen ilaçlar - Vücuda şı­rınga edilebilen ilaçların tedavi edici et­kisi ağız yoluyla alınanlara göre daha kesindir. Buna karşılık uygulanmaları için iğne yapmayı bilen bir kişinin yardı­mı gerekir, bu da ek bir masraf demektir.Fitiller - İleri derecede zayıflamış, çökmüş ve kas kütlesi azalmış yaşlılarda ilaçların kas içine şırınga edilmesi çok zordur. Bunun gibi bulantı, ani ve çok şiddetli sancısı olan hastalar da iğne ya­pılmasına tahammül edemeyebilir. Bu durumda fitil biçimindeki ilaçların ma­kattan uygulanması yeğlenebilir.Solunum yoluyla alınan ilaçlar -Astım tedavisinde kullanılan pek çok ilaç aerosol biçimindedir. Hasta, titizlik­le eğitilmeli ve bilgilendirilmeli, böyle- ce bu ilaçlan doğru kullanması sağlan­malıdır. Pek çok yaşlıda bunları doğru kullanabilecek zihinsel kapasite ya da el becerisi yoktur.

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp