Hla Sisteminin Genetik Organizasyonu
Hla Sisteminin Genetik Organizasyonu : HLA moleküllerinin sentezini kodlayan 6.cı kromozom üzerindeki bölge 4 centimor- gan uzunluğunda ve kromozomun kısa kolu üzerinde yer alan bir sahada bulunmaktadır. Bu sahada MHC gen kompleksi içinde tek tek yerleşmiş genler bulunmakta ve HLA-A, HLA-B ve HLA-C genleri Sınıf I protein moleküllerini, HLA-D böİgesi Sınıf 2 protein moleküllerinin alfa ve beta zincirlerini kodlamak- tadır. Kromozom üzerindeki HLA-D ve HLA- B bölgeleri Sınıf 3 adı verilen Kompleman 4 (C4), Kompleman 2 (02), ve Factor B (BD proteinlerini kodlamaktadır. İnsanda 6.cı kromozom üzerindeki MHC kompleksinin yerleşimi şematik olarak Şekil İ de gösterilmektedir. Fare türünde HLA karşılığı olan H-2 sistemifarenin 17.ci kromozomu üzerinde bulunmaktadır ve temelde K, I, S ve D bölgelerine ayrılmaktadır.Her gen lokusunda bir genin çok değişik sayıda alternatif formları bulunmaktadır ve bunlara "Alleller" adı verilmektedir. Her lo- kusta bugüne kadar tesbit edilen allellere uluslararası komiteler tarafından bir numara verilmektedir. Örneğin, HLA-A1, HLA-A9, HLA-A10 birer HLA-A lokus allelleri iken, HLA-B5. HLA-B12 B-lokusuna ait, HLA-Cw7 HLA-C lokusuna ait, HLA-Dw5, HLA-DR1 veya LHA-DQwl allelleri D-lokusuna ait olanlara birer örnek olarak verilebilir.HLA sistemi, herbir lokusta fazla ve değişik sayıda alleller bulunduğu için son derece polimorfik bir özelliğe sahiptir. Bugüne kadar HLA-A lokusunda 23 allel ve HLA-B lokusunda en az 47 allel tanımlanmıştır.
HLA gen alicilerinin ürünleri HLA antijenleri olarak isim almaktadırlar. HLA-A, HLA-B, HLA-C, HLA-D, HLA-DR, HLA-DQ ve HLA-DP allelleri n ürünleri hücrelerin yüzeyleri üzerinde antijenik determinantlar şeklinde belirirler. Tek bir allel tarafından sentezlenen molekül üzerindeki HLA moleküllerine HLA-Özel antijenleri adı verilmektedir. Buna karşın, her- biri kendine ait özel antijen taşıyan HLA moleküllerine ortak antijenler ise genel antijenler olarak isimlendirilmektedir. HLA moleküllerinin önceleri tek tek özel antijenik yapılar oldukları düşünülürken, yapılan çalışmalarsonucu 2 veya 3 birbirlerine çok yakın HLA molekülerinin guruplaşabilecekleri gösterilmiştir. Grubun daha dar özgüllükteki HLA moleküllerine "Split" antijen adı verilmektedir. Örneğin, HLA-A25 ve HLA-A26 birer split örnekleridir. Herikisi de HLA- AlO'unun birer "split" antijen şekilleridir. Diğer bir deyişle, HLA-A25 ve HLA-26 üzerinde özel antijenler taşınırken, HLA-A10 antijeni herikisi üzerinde bulunan bir genel antijendir.HLA özel antijenleri aynı grubun içindeki moleküller arasındaki serolojik çapraz reakti- vitelere dayanarak gruplar halinde organize edilmektedir.
Bu gruplara çapraz-reaktif gruplar (CREG) adı verilmektedir. Örneğin B7-CREG içinde HLA-B7, Bw22, B27, B40 ve Bw42 bulunmaktadır.HLA-D bölgesi son yıllarda çok geniş olarak çalışılmakta olan önemli bir bölgedir. İnsandaki HLA-D bölgesi, faredeki I bölgesinin karşılığıdır ve bu sahada immün sistem hücreleri üzerinde bulunan ve hücreler arası koo- perasyonu sağlayan Sınıf 2 antijenleri kodlayan gen bölgeleri bulunmaktadır. Daha önceleri MB ve Dc olarak bilinen ve yeni terminoloji ile HLA-DQ antijenleri olarak isim alan antijenler serolojik olarak tayin edilmektedirler ve bu antijenler DR antijenlerinden farklıdırlar, ancak dengesiz bağlantı nedeniyle HLA-DR grubu ile sıkı bir ilişki gösterirler. Örneğin, DQ1 HLA-DR1;-DR2, -DRw6 ile yakın bir ilişki gösterir. Bütün bu yeni antijenlerin DR alt bölgeleri oldukları anlaşılmaktadır.Daha önce SB adı verilen HLA-DP antijenleri primer lenfosit tiplendirilmesi ile tayin edilmektedirler. DP antijenleri ile DR ve DQ antijenleri arasında bir ilişki gösterilememiştir.
Tek bir kromozom üzerinde bulunan her lokustaki allellerin kombinasyonu irsiyette tek bir ünite olarak çocuğa geçmektedir ve bu üniteye HLA terminolojisinde "Haplotip" adı verilmektedir. Çocuk, anne ve babadan birer kromozom alacağı için, iki Haplotipe sahip olacaktır. HLA-genleri kodominant oldukları için, bir HLA lokusundaki her iki allellin ikisi de kodlanacaktır ve hücreler üzerinde iki ayrı set halinde HLA molekülleri bulunacaktır. Haplotip geçişine Şekil 2'de bir örnek verilmiştir.