Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, pek çok toplumda, oldukça sık görülen, erken yaşlarda fark edilebilen bir durumdur. Bir psikiyatrik bozukluk olan Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu çocukta şu belirtilerle ortaya çıkar:

• Aşırı hareketlilik
• Dikkat sorunları
• İstekleri erteleyememe

Kesin tanının konabilmesi için bu belirtilerin 7 yaşından önce başlamış olması ve günlük yaşamı etkileyecek boyutta olması gereklidir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar üç ayrı grupta yer alırlar.

• Sadece dikkat sorunu olanlar,
• Sadece hareketlilik ve dürtüsellik sorunu olanlar,
• Hem dikkat, hem dürtüsellik, hem de aşırı hareketli olanlar.


Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Belirtileri:

• Çoğu zaman elleri ayakları kıpır kıpırdır. Oturması beklenen durumlarda (örneğin derste ) kalkar dolaşır
• Sakin biçimde zaman geçirme, etkinliklere katılma ve oyun oynama zorluğu vardır.
• Çoğu zaman çok konuşur.
• Sorulan soruları henüz daha soru tamamlanmadan cevabını yapıştırır.
• Sırasını bekleme güçlüğü vardır.
• Onu harekete geçirecek kişileri ve oyunları tercih eder.
• Tehlikeli davranışları göze alabilir.
• Hareketi kısıtlayıcı oyun ve ortamlardan sıkılır.
• İlgi alanları çabuk değişir.
• Acelecidir.
• Dikkati dış uyaranlarla çabucak bozulur.
• Çoğu zaman verilen yönergeleri izlemekte zorluk çeker, görev ya da sorumluluklarını tamamlayamaz.
• Zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınır. Okul ile ilgili işlerde dikkatsizce hatalar yapar.
• Doğrudan kendisine konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi görünür.
• Günlük etkinliklerde çoğu zaman unutkandır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu kendiliğinden düzelmez.

Tedavi edilmeyen dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuna eşlik eden diğer sorunlar şunlardır:

• Okul sorunları ve öğrenme bozuklukları,
• Davranış bozukluğu,
• Karşıt olma-karşı gelme bozukluğu,
• Arkadaş ve çevre ile ilişkilerin de sorunlar; olarak sıralanabilir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun tedavisinde kullanılan farklı yöntemler vardır:

• Medikal tedavi
• Bireysel eğitim
• Aile eğitimi ve yönlendirmesi
• Grup terapisi

Tedavi yöntemlerinden hangisinin kullanılacağına, çocuk ve ergen psikiyatri uzmanı karar vermelidir. Tedavide doğru ve erken teşhis, pek çok alanda olduğu gibi bu bozuklukta da önem taşır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan ve aldıkları tedavi ile bu bozuklukla başa çıkabilmeyi öğrenmiş olan öğrenciler, bireysel özelliklerini olumlu anlamda kullanarak yaşamlarında farklı bir artı değer de oluşturabilirler.

• Yaratıcı olmak,
• Hoşgörülü olmak,
• Risk alabilmek,
• Enerji dolu olmak,
• Girişken olmak , bu artı değerlere örnektir.

Çocuk ve Genç
Psikolojik Danışmanlık ve Psikiyatri Merkezi
“Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu-DEHB”

Dikkat Eksikliği ve Eğitim

Dikkat pek çoğumuzda otomatik işleyen bir süreçtir. Özellikle düşünerek, kontrol ederek, planlayarak dikkatimizi kontrol altında tutmaya çalışamayız.

Ancak bazıları çocuk ve ergenlerde dikkatteki işleyiş farklıdır; dikkati kontrol eden mekanizma farklı işler. Daha doğrusu, dikkati kontrol eden mekanizmanın kontrolüne ihtiyaç duyulmaktadır. Dikkat kontrolden çıktığında, işler zorlaşır. Dikkat gerektiren bir iş karşımıza çıktığında dikkati toplamak uzun süre alabilir. Etraftaki herhangi bir dış uyaran dikkati dağıtmaya yeteceği gibi, tekrar toparlanmak ve yapılması gereken işe adapte olmak ve işi tamamlamak zorlaşır.

Bazılarımızda dikkat dalgalanır. Bazen iyi bazen kötüdür. Bir sınavda iyi not alan öğrenci bir diğerinde beklenmedik çok düşük bir not alabilir. Bir ödevi çok güzel bir şekilde hazırlarken, bir diğerinde aynı sonucu göstermeyebilir. Sonuçta ortaya tutarsız bir performans çıkacaktır.

Bu durum genellikle ebeveyn ya da öğretmenler tarafından, çocuğun isteyerek yaptığı bir durum olarak algılanabilir. Öğrenci isterse, bu yapabileceği bir şeydir. Bunu da daha önce kanıtlamıştır. Oysa dikkat eksikliği sorunu yaşayan öğrenciler, dikkatlerini gerekli durumda toparlayıp, kesintiye uğratmadan bir performans sergilemekte zorlanırlar. Zaten sorun budur.

Aslında dikkat sabit değildir. Herkesin dikkati dağılabilir. Ancak dikkat eksikliği bozukluğu olmayan kişiler, dikkatlerini yeniden toparlayarak yapmaları gereken işe adapte olabilirler. Oysa dikkat eksikliği bozukluğu yaşayan öğrenci için dikkatini yeniden toplamak çok güçtür.

Dikkat, hoşlanılan, zevk alınan işlerde daha kolay toplanabilir. Bu nedenle çocuklar bilgisayarda oynarken, film izlerken uzun süre televizyon veya bilgisayar başından kalkmayabilirler. Ancak öğrenme ortamlarında, hoşlanılmayan, zevk duyulmayan işlerde durum aynı olmaz.

Dikkat için gerçek ölçü, öğrenme ortamlarındaki dikkat performanslarıdır. Oyun oynarken ya da televizyon izlerken dikkatli olunması, gerçek dikkat ölçü değildir.

Dikkat eksikliği sorunu yaşayan çocukların karşılaştıkları zorluklar:

• Çalışma ortamının düzenlenmesinde zorluk yaşarlar
• Malzemelerinin eksiksiz olarak teminin edemezler
• Düzenli ve programlı olarak ders çalışamazlar
• Uzun sürebilecek ödevlere sabır gösteremezler
• Dersleri kaçırmadan sonuna kadar dinleyemezler
• Sabırla yazı yazamazlar
• Kitap okuyamazlar
• Zamanı verimli kullanmada zorluklarla karşılaşırlar


Dikkat eksikliği yaşayan öğrencilerin sınıf içi değerlendirmeleri ve sınav performansları şu şekildedir:


• Kendinden, zekâsından beklenenin altında bir başarı gösterebilirler.
• Bir sınavdan yüksek not alırken, başka bir sınavdan düşük bir not alırlar.
• Son derece iyi bildiği bir konudan çıkan soruyu, doğru okumadıkları için yanlış cevapladıkları görülür.
• Soruyu doğru okusalar da cevaplarken işlem atlayabilirler.
• Uzun metinlerin olduğu soruları da sabırla okuyamazlar.
• Sınavlarda zamanı iyi kullanamadıkları için tüm soruları okuyup cevaplayacak zamanları kalmaz.

Bu nedenle, dikkat eksikliği olan öğrencilerle çalışan öğretmenlerin bu öğrencilerin derse katılımını sağlayacak canlı, çok duyuya hitap eden, renkli materyallerle ders anlatımları çok önemli ve faydalıdır.

Dikkat eksikliği olan öğrencinin sınavlarda kendisinden beklenen başarıyı elde edilebilmesi için, evdeki ders çalışma ortamında şunlara dikkat edilmelidir:

• Sessiz, bir çalışma ortamı ( televizyon olmaksızın )
• Yapacağı işleri bir sıralama içinde gerçekleştirmesi için destek
• Zamanı planlı geçirmesi için program oluşturmasına ve bu plana uymasına destek olma,
• Ödevleri, sınav zamanlarını belirten programı görünür yerde tutma ve zamanında işaretleme,
• Okul, dersler ve kendisi için sorumluluk almasının sağlanması,
• Okul malzemelerini akşamdan hazırlayıp çantasını düzenlemesini isteme,
• Okul ile düzenli iletişimde olarak takip etmek gereklidir.

Çocuk ve Genç
Psikolojik Danışmanlık ve Psikiyatri Merkezi
“Dikkat Eksikliği ve Eğitim”

Dikkat Eksikliği Nedenleri

Dikkat, beyinde karmaşık ve yaygın bir şebekenin sağlıklı bir şekilde işlev göstermesi sonucu ortaya çıkan bir fonksiyondur. Birçok faktör dikkat becerilerinin olumsuz etkilenmesine sebep olur. Heyecan, stres, depresyon, kaygı bozuklukları bunlardan bazılarıdır.

Dikkat eksikliğine sebep olan nedenler olarak karşımıza şunlar çıkmaktadır:

• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
• Hiperaktivitenin eşlik etmediği dikkat eksikliği bozukluğu

Çocuğun yaşı ne kadar küçükse, dikkat süresi de o kadar kısadır. Bir yaşındaki bir çocuğun dikkat süresi 3-5 dakikadır. Her yıl bu süreye 3-5 dakika daha eklenir. Yani 5-6 yaşındaki bir çocuğun dikkat süresi en az 15-20 dakika olmalıdır. Bu bilgi ışığında basit bir gözlemle çocuğunuzun dikkat süresi hakkında fikir edinebilirsiniz. Ancak çocuğun televizyon seyrederken ya da bilgisayar oynarken dikkatini uzun süre koruyabiliyor olması, o çocukta dikkat dağınıklığı olmadığı anlamına gelmez, bu konuda dikkatli olunmalıdır. Çünkü bu yanılgı sebebiyle birçok dikkat bozukluğu yaşayan çocuk veya gencin tedavisi gecikebilmektedir.

Duygusal sebeplere bağlı dikkat dağınıkları genellikle duygusal sorunlarla eşzamanlı olarak ortaya çıkar. Tedavi veya düzelme ile birlikte dikkat sorunları da ortadan kalkar.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu gibi durumlarda dikkat dağınıklığı küçük yaşlardan itibaren tespit edilebilir. Kronik seyirli olan bu bozukluklarda ergenlikten sonra yani yetişkinlik döneminde vakaların %60-70'inde toparlanma gözlenmektedir. Ancak bu döneme kadar olan süreç, çocuğun duygusal ve sosyal alanda gelişimin en hızlı olduğu, akademik alanda altyapısının oluştuğu, eğitimin en önemli olduğu zaman dilimidir. Tedavinin geciktirilmesi durumunda, bu alanların hepsinde yetersiz gelişime neden olunabilir.

Çocuk ve Genç
Psikolojik Danışmanlık ve Psikiyatri Merkezi
“Dikkat Eksikliği Nedenleri”

Dikkat Eksikliği Değerlendirilmesi ve Dikkat Testleri

Aşağıdaki sorunları yaşayan çocuk ve gençlerin dikkat eksikliğinin varlığı açısından değerlendirilmesinde fayda vardır:


• Dersin başına oturamama
• Ders çalışırken sürekli birşeyleri bahane edip kalkma (tam tersine TV seyrederken veya bilgisayar oynarken son derece dikkatli görünebilirler)
• Ödevleri acele ve özensizce yapma, veya gereğinden fazla oyalanma
• Günlük işlerini ve ödevlerini erteleme
• Dalgın ve aklı başka bir yerdeymiş gibi görünme
• Unutkanlık
• Okuma ve yazmayı sevmeme
• Ağır hareket etme, zamanı doğru kullanamama
• Dış uyaranlarla dikkatin çabuk dağılması

Öğretmenleri bu çocukların genellikle derste dalgın olduklarından, sık sık eşyalarını unuttuklarından, sınavlarda bildikleri soruları bile yapamadıklarından, zihinsel uğraş gerektiren çalışmalardan çok çabuk sıkılıp koptuklarından veya kaçındıklarından yakınırlar.

Dikkat eksikliği olan çocuk veya gençler günlük yaşam içinde birçok insanın fark etmeyebileceği birçok şeyi fark edebilirler. Örneğin gezmeye giderken yol kenarındaki farklı bir araba, iri bir köpek, bir binadaki renk değişikliği vs. gibi. Bu da onların yanlışlıkla fazlaca dikkatli oldukları veya dikkat sorunu yaşamadıkları şeklinde yorumlanabilir. Hâlbuki spontan dikkat dediğimiz dikkatin bu şekli beynin farklı bir alanı tarafından kontrol edilmektedir. Dikkat eksikliği bozukluğunda ise beynin prefrontal bölge dediğimiz ön bölgesindeki dikkat sisteminin işlevselliğinde bir bozukluk söz konusudur. Bu çocuklar ders çalışma sırasında olduğu gibi dikkatin denetlenmesi, sürdürülmesi ve yönlendirilmesinde sorun yaşarlar.
Dikkat dağınıklığı sıklıkla Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) bir parçası olarak karşımıza çıkar. Bu gibi durumlarda hareketlilik ve dürtüsellik de eşlik eder. Bu çocuklar hareketli, düşünmeden hareket eden çocuklar olarak tarif edilirler.

Dikkat Eksikliği Tanısında Yardımcı Testler

Çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından yapılan muayene, ebeveyn ve öğretmenden alınan ayrıntılı bilgi dikkat eksikliği tanısı koyulmasında çok önem taşır. Dikkati değerlendiren testler hem tanı hem de takipte yardımcıdır. Amaç yukarıda bahsedilen ve özellikle beynin ön bölgesi işlevselliğini ölçen testlerle somut verilere ulaşmaktır.
Eşlik eden öğrenme bozukluklarının tespiti ve zekanın ölçülmesi için de bazı testlerin uygulanması gerekebilmektedir. Hekim muayene sonucuna göre nelerin yapılması gerektiği konusunda aileyi bilgilendirecektir.

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp