Beslenme Durumunun Düzeltilmesi

Enerji alımı: Kişinin enerji aliminin tayininde kullanılan çeşitli metotlar vardır. En pratik olanlarından birisi Harris-Benedict formülüdür.

AF: Aktivite faktörü olup; yatak için 1.2, ayakta gezen için 1.3, ateşte 1.13/37°C olarak alınır. IF: Yaralanma faktörüdür. Ameliyatlarda 1.1-1.2, enfeksiyonda 1.2- 1.6, travmada 1.1 -1.8 değerleri kullanılır. 500 Kkal hastaların ağırlık kazanımı için eklenilir, hastanın durumuna göre, gerekirse değiştirilir. Hastalıkta stresin yüksek olmasından dolayı Metabolik Aktivite Faktörü (MAF) kullanılır, bu değer ortalama olarak 1.75-2.0 arasındadır. Buna göre genel enerji gereksinimi; BMRxMAF olarak hesaplanır*2*. Enfeksiyondan ileri gelen stres faktörü 1.30- 1,55'tir. Hasta yatıyorsa aktivite faktörü 1.25 kabul edilir. Böylece genel enerji gereksinimi (GEG) = BMR x Stres faktörleri x Aktivite faktörü tayin edilir.Bazı görüşlere göre; hastaların enerji gereksinmeleri aseptomatik hastalarda günde 25-30 Kkal, septomatik hastalarda ise 35- 40 kkal /Kg başına önerilir*19*. Ağızdan atımlar için hasta tolere edebiliyorsa günde ortalama toplam 2200-2800 Kkal'dir.

Proteİn:Ciddi semptomları olmayan HIV/AIDS hastalarının günlük protein gereksinmeleri 0.8-1,25g/Kg'dır.Semptomatik hastalarda miktar 1.5-2.0 g/Kg/gün'e çıkarılır. Bu kaliteli proteinlerden, elzem amino asit içeren özellikle kükürtlü amino asitlerden zengin yiyeceklerden sağlanmalıdır. Yüksek miktarda proteinin normal yiyeceklerle alınması zor olacağından proteinden zenginleştirilmiş özel yiyeceklerden yararlanılır*20*. Diyet nükleotitlerinin verilmesi ise; T hücre cevabını uyarmaları, B hücre ve antikor üretimini artırmaları yönünden hücresel immünitede önemlidir.

Yağ asitleri: Hastaların normal serum lipit bileşimlerinin değişmekte, trigliserit artmakta, kolesterol ise azalmaktadır. Diyet L-linoleik asit ve eikosapentaenoik asit (EPA) yetersizlikleri fırsatçı enfeksiyon gelişimini artırmaktadır. Bunların w-3 yağ asitleri içeren balık ve kuru yemişlerle sağlanması, malabsorpsiyon ve steatore durumlarındaorta zincirli yağ asitleri verilmesi gerekir *4,20*.

Vitaminler: İL-1 fazla üretimi iştahı değiştirir ve karbonhidrat alimini yükseltir. Enfeksiyon ve ateşe bağlı olarak enerji gereksinimi ve aliminin artması tiamin (Bl) vitamini gereksinimini arttırır. Dörtte bir oranında hastalarda yetersizliğine rastlanılır, vitaminin sağlanması ise olumlu etki yapar*2*. B6 yetersizliği antikor sentezinin, lenfosit cevabın bozulmasına ve T hücrelerinin sitotoksik cevabının değişmesine neden olur. Vitaminin verilmesi eritrosit aspartat transaminaz aktivitesini uyarır. Sağlanan protein arttığından gereksinim de artar. Midede intrinsik faktör yetersizliği, bağırsaklardan safra tuzlarının geri emilememesi gibi gastrointestinal sorunlardan dolayı B12 vitamin emiliminde bozukluk ortaya çıkar. Bu yetersizlik, bağ dokusu ve nörolojik işlevlerle de ilişkilidir. Hayvansal yiyecekler gibi vitaminden zengin kaynakların kullanılması yararlı olmaktadır. Hastalığın tedavisinde kullanılan (methotrexate, pyrimethomin) ilaçlar folat antagonistidir.Bu durumda folat yetersizliğinde vitamin desteği yapılmamalıdır. Folat yetersizliği B12 gibi sinir sisteminde myelin kaybına neden olur ve nörolojik semptomlara yol açar. Kişiye uygulanan tedaviye göre gerektiğinde destek sağlanır.A vitamini ve B-karoten anti-oksidan işlevlerinden ve enfeksiyonlardan koruyucu olmaları yönünden HIV pozitif kişilerde önem taşır. Alınmaları katil hücre, lenfosit sayısını ve IgA sekresyonunu arttırır. B-Karoten alımı CD4 sayısını ve CD4/CD8 oranını değiştirmektedir. Özellikle B lenfositleri olumlu etkilenmektedir. HIV pozitif hasta, hamile anne ve bebeğin mortalite riski, düşük A vitamini düzeyiyle artar. Vitamin verilmesi diyare ve diğer enfeksiyon riskini düşürür*21*. Hem yiyeceklerle hem de suplement olarak provitaminin ve vitaminin verilmesi yarar sağlar. E vitamini desteğinde dikkatli olunması gerekir, çünkü; immün işlevdekibazı parametreleri iyileştirmesinin yanı sıra fazla alınması baskılayıcı etki yapabilir. İlaç tedavisi ile beraber kullanımı önerilir. Dolaylı anti-retroviral etkisi bulunmakta ve antioksidtif stresi azaltmaktadır. Diğer bir antioksidan olan C vitamininin immün işlevleri de vardır. Sitotoksik etki yapmasından dolayı anti-HIV ajanlarla beraber destek verilmesinde miktarın yüksek olmaması önerilir*4*.

Mineraller: Çinko yetersizliği hücresel immün aktivitesini baskılar. HIV/AlDS'li hastalarda mineralin yetersizliği görülmekte ve bunun timulin ile ilişkili olduğu bilinmektedir. Timus hormonlarının azlığı T lenfosit işlevini bozar. Mineralin yetersizliğinde bu bozukluk daha ileri derecede görülür*2*, mineralin sağlanmasıyla (lmg/kg/gün ZnS04) semptomlar hafifler ve CD4 sayısı artar*4*. IL-1 ve sitokin salımları çinko ile beraber bakır dağılımını da etkiler. Kanserde olduğu gibi burada da Zn/Cu oranı önemlidir, yüksek dozda Zn sağlanması Cu kullanımını bozmakta, ilgili semptomların ortaya çıkmasına neden olmaktadır*2*.Malnutrisyonlu AlDS'lilerde selenyum (Se) yetersizliği görülür. Mineralin plazmada düşmesi natural killer hücre aktivitesini, yükselmesi ise antikor sentezini baskılar. Mineralin plazmada yükselmesi Cu olduğu gibi alımdan değil, doku yıkımından ileri gelir. Se düzeyinin göstergesi olarak glutation peroksidaz aktivitesinin artması ölçüt alınır. Mineralin verilmesi aktiviteyi düşürür. Özellikle B-karotenle beraber sağlanması süper- oksidaz dismutaz ve glutation peroksidaz enzim aktivitelerini düşürmüş, Se ve glu-tation düzeylerini de yükseltmiştir. AlDS'li hastaların Fe düzeyleri ve transferin kon-santrasyonları düşüktür, sağlanması mine-ral düzeyini yükseltirken, transferini etkile-mez. HIV enfeksiyonluların serum Mg dü-zeyleri farklı bulunmakla beraber T4 dü-zeyleriyle paralellik göstermektedir