Alışkanlıkların gruplanması
Alışkanlıklar gruplanabilir mi? Elbette gruplanabilir. Gruplamanın ölçüsü ve kriteri ne olabilir? Ne istersek o olur. Bir alış- kanlık hangi grupta yer alırsa alsın; insamn yaşamındaki yeri. rolü ve görevi değişmeyecektir. Statü ve süreç boyutu değişmeyecektir. İşleyiş yasalan değişmeyecektir. Bu gerçekler ışığında. alışkanlıklan iki farklı kritere göre gruplamak mümkündür. Madde kullanılıp kullanılmaması ve tekrar aralığı kriterleri. Her türlü tık, giyim kuşam tarzı (temiz gıytnmek, spor giyinmek. dekolte giyinmek). ibadet. titiz olmak. dağımk olmak. tasarruf etmek. seyahat etmek. erken yatmak-kalkrnak, dürüst olmak. yalan söylemek. karamsar olmak. iyimser olmak. üretken olmak. tembel olmak, sakin. sinirli. heyecanlı olmak. müzik dinlemek. şarkı söylemek. dans etmek. aletsiz spor yapmak. insan ilişkileri ve insanlann birbirine alışması. (çocukların annelerine olan bağımlılığı da bu gruba girer) ... aklınıza gelen daha yüzlercesini sıralayabilirsiniz. Bu gruptakiler genel olarak mızaç, karakter. huymezıyet, beceri ya da kişilik tanımlan altında toplanabilirler. Sakız çiğnemek, yalancı ernzik, parmak emmek, tırnak yemek, oyuncak oynamak, kumar oynamak, televizyon seyretmek, sevişmek ve cinsel ilişki, bisiklete binmek, otomobil kullanmak, bilgisayar kullanmak, müzik aletleri gibi çeşitli aletler ve cihazlar kullanmak, kitap okumak, aletli spor yapmak, yazı yazmak, her tür avcılık, insana ya da hayvana alışmak, kıyafet giymek, takı ve aksesuar kullanmak, eşyaya alışmak, ortama alışmak v.b ... Bu gruptakileri faaliyet, uğraşı, hobi, tutku ya da iş tanımı al tında toplayabiliriz. Bu alışkanlıklar ustalaşma, beceri, yetenek, uzmanlık ve kolaylık sağlar. Her üç gruptaki alışkanlıkların ortak özellikleri de çok önemlidir. Eğer bunların ortak özellikleri dikkate alınırsa; tüm alışkanlıklar için kolay ve etkin çözüm yolu kendiliğinden ortaya çıkar. İler üç gruptaki alışkanlıkların ortak özelliği; ı. Tanım olarak alışkanlıktır. ". Statü ve süreç içerirler. :3. Öğrenme, örnek alma, gelenek ve moda olma vardır. 4. Fizyolojisi, biyokimyası ve psikolojisi vardır. 5. DiK ve bib sistemi vardır . . Hepsi de Bibson Alışkanlık Yasasına bağlı olarak çalışır. Bir alışkanlıkta madde kullanılıyor olması durumunda, o alışkanlığın yerleşmesi ve devam etmesinden sadece maddeyi sorumlu tutmak, tek yönlü ve yanlış bir yaklaşımdır. Alışkanlıkların diğer yönlerini de hesaba katarak çözüm üretmek şart tır, Örneğin, sigara kullanmak her ne kadar madde kullanılan bir alışkanlık ise de, bırakmak için tıbbi tedavi değil, zihinde değişim yapmak yeterlidir. Tıbbi tedavilerle sonuç alınmadığı apaçık ortadadır. B) Tekrar aralığı kriterine göre alışkanlık grupla" ı. Her gün devamlı tekrar edilenler Bib'leri yaygın olan alışkanlıklardır. Uyanık olunduğu sürece devamlı tekrar edilirler. Alışkanlığı tekrar etmek zorunluluk haline gelmiştir. Her gün, her yerde, her ortamda ve durumda sigara kullanmak. Her gün alkol almak. çay, kahve ve kolalı şeyler içmek. Spor yapmak, hobiler. Tikler. Tırnak yemek. Saç çekmek. Yalan söylemek. Televizyon izlemek. Her gün gazete okumak. Her akşam ana haber bültenini dinlemek. Her sabah kalkınca el-yüz yıkamak, duş almak. Her yemekten önce el yıkamak. Her sabah tıraş olmak ya da makyaj yapmak. Her akşam yatarken diş fırçalamak. Beş vakit namaz kılmak. Her akşam yatarken dua etmek. .. Bunlar, günlük yaşam tarzımız olmuş alışkanlıklarımızdır. Tekrarlama sıklığı; gün, hafta, ay, mevsim, dönem, sezon ya da yıl ile belirtilen alışkanlıklar. Zorunluluk halinde olmayıp, gelenek özelliği kazanmış alışkanlıklardır. Günde 3-5 sigara içmek. Sadece akşam kahve si ile bir tek sigara içmek. Sadece Kış aylarında sigara kullanmak (bazı çiftçiler Yazın tarlada çalışırken sigara kullanmıyor, Kış aylarında köy kahvesinde iken sigara kullanıyor). Kışın kayak yapmak. Ava çıkmak. Sadece kabul günlerinde sigara kullanan kadınlar var. Sadece arkadaş toplantılarında sigara kullanmak. Sadece hafta sonu içki içmek. Sadece yılbaşında ya da kutlamalarda içki içmek. Bursa'ya gelen yabancıların her gelişte İskender Kebap yeme si. Her yıl tatilde aynı yere gitmek. Hani deriz ya; "oraya hergi dişimde ... ya mutlaka uğrarım." "Oraya her gidişimde mutlaka ...yaparım." Bu uğrayış ya da yapış haftada bir kez de olabilir, ayda bir, sezonda bir, yılda bir ya da daha seyrek aralıklarla da olabilir. Her yıl gelenek haline getirilmiş bütün alışkanlıklar bu grup içindedir. Kişisel olabildiği gibi, çoğunlukla toplumsaldırlar. Bayramlar, okulların mezuniyet günleri, geleneksel pilav günleri, geleneksel şenlikler, mesir macunu v.b ... Amaç; geleneği devam ettirmek ya da yerine getirmiş olmaktır. Bu tür alışkanlıkları bırakmak ya da terk etmek aslında çok kolaydır. Ancak pratik olarak mümkün değildir. Çünkü gelenek olmuştur. İlginç bir örnek vereceğim. Bursa'da yaşayan bir kişi, tek yıllarda yılbaşı gecesi saat tam 00:00 olduğunda, yeni bir yıla girilmesiyle birlikte sigara içmeye başlıyor. Bir yıl düzenli kullanıyor. Ertesi yılbaşında saat 00:00 olduğunda çift yılın başlamasıyla birlikte sigara kullanmaya SON veriyor. Bir yıl hiç kullanmıyor. Ertesi yıl yılbaşında tekrar başlıyor. 'ok özel denilebilecek durumlarla karşılaşıldığı süre içinde tekrar edilen alışkanlıklardır. "Ayda yılda, nadiren, kırk yılda bir, canım istediğinde. hatır için ... " kelimeleri ile anlatılan alışkanlıklar dır. Bunlara kaçamak yapmak da diyebiliriz. Tekrar edilmediği sürece rahatsızlık hissedilmez. Ancak yapmak haz ve zevk verir. Durum çok uygun olduğunda, fırsat olduğunda, kıramayacak bir dostun ısrarı ile yapılan alışkanlıklardır. Soğuk havada kanyak içmek. Eski bir dost ile karşılaşınca geçmişte yapılan bir şeyi tekrar etmek. Önemli bir iş görüşmesin de sigara içmek. Bir tatil süresince her gün içki içip, sonra içmemek. Yurt dışına çıkınca her zaman yapmadığı bir şeyi yapmak, Ramazan süresince içki içmemek. Bir alışkanlığın tekrar sıklığı ve tekrar süresi, madde kullanılıp kullanılmaması; o alışkanlığa SON verirken önemli değildir. Asıl önemli olan; o alışkanlığın yaşamımızdaki yeri, rolü ve görevidir. Bunlar ortadan kaldırılırsa, alışkanlığı tekrar etme ihtiyacı ortadan kalkar, alışkanlık da son bulmuş olur.