Acının Uyaransız Belirleyicileri

Acının Uyaransız Belirleyicileri : Acının yoğunluğu ve niteliği, duyudan çok, doğrudan uyaranın dışındaki etkenlerden etkilenir. Bu etkenler, kişinin kültürünü, beklentilerini ve önceki deneyimlerini içerir. Kültürün çarpıcıetkisi, Batılı olmayan bazı toplumlann, ilk bakışta Batılılara dayanılmaz acı verici görünen törenlerinde görülür. Hindistan'ın bazı bölgelerinde uygulanan kancayla asma ayinleri buna bir örnek oluşturur:

Acının zihinsel bir durum olduğu açıktır.Yukandakine benzer olgular, acının kapı denetimi kuramını doğurmuştur .


Bu kurama göre, acı duyumu yalnızca derideki acı reseptörlerinin etkin olmasını değil, omurilikteki “nöral kapı”nın açık olmasını ve acı reseptörlerinden gelen sinyallerin beyne geçişine izin vermesini de gerektirmektedir (omurilikteki kritik lifler etkinleştiklerinde kapı kapanır). Nöral kapının korteksten gönderilen sinyallerle kapatılabilmesi durumunda, acıyı algılama yoğunluğu, kancaya asma töreninde görüldüğü gibi, zihinsel durumla azaltılabilir. “Nöral kapı” tam olarak nedir? Ortabeyindeki, periakedüktal gri, kısaca PAG denilen bir bölgenin burada önemli bir rol oynadığı görülür. PAG’daki nöronlar, acı reseptörlerinde ortaya çıkan acı sinyallerini normal olarak taşıyan hücreleri engelleyen başka nöronlarla bağlantılıdır .


Böylece, kapı PAG nöron- lan etkin olduğunda kapanır, etkin olmadıklarında ise açılır.İlginçtir, PAG morfin gibi güçlü ağn kesicilerin nöral süreci etkilediği yerde bulunmaktadır. Morfinin, yukanda gördüğümüz gibi nöral kapıda bir kapanma sağlayan PAG’daki nöral etkinliği artırdığı bilinir. Bu durumda, morfininçok iyi bilinen uyuşturucu etkileri kapı denetimi kuramına tam olarak uyar. Aynca, vücudumuz endorfirı denilen bazı kimyasal maddeler üretir. Bunlar tıpkı morfin gibi davranarak acıyı azaltır ve bu kimyasal maddelerin PAG üzerinde nöral kapının kapanmasını sağlayacak şekilde etki yaptıklarına inanılır.Kapı denetimi kuramına uyan başka çarpıcı olgular da vardır. Bunlardan birine, uyuşturma üreten ayrılma denir. Burada, PAG’ın uyanl- ması, bir anestetik gibi etki eder. PAG uyaranını anestetik gibi kullanarak bir fareyi kamından ameliyat etmek mümkündür. Bu durumda fare hiçbir acı belirtisi göstermez.

Bu olgunun daha ılımlı bir yorumu hepimizce bilinmektedir; incinen bir yeri ovmak acıyı azaltır. Bunun nedeni büyük bir olasılıkla basmç uyaranının nöral kapıya yakın olmasıdır. Uyuşturma üreten uyarılmayla ilgili bir olgu a- kupunktur sayesinde acının azalmasıdır. Akupunktur, Çin’de geliştirilen bir iyileştirme yöntemidir. Bu yöntemde iğneler kritik noktalarda deriye batınlır. Bu iğnelerin döndürülmesiyle ağrının tamamen ortadan kaldırıldığı, böylece hastanın bilinci yerinde olarak ameliyat edilebildiği bildirilmiştir.


Büyük bir olasılıkla, iğneler sinir liflerini, acı kapısının kapanmasına yol açacak şekilde uyarmaktadır.Psikolojik düzeyde, uyuşturucu maddelerin, kültürel inanışların ve tektip olmayan çeşitli tıbbi uygulamaların ağnyı önemli ölçüde azalttığına ilişkin bulgular vardır. Bütün etkenlere biyolojik düzeyde genel bir yer verilebilir. Bu alan da, biyolojik düzeydeki araştırmaların psikolojik düzeydeki bulgularla gerçekten birleştirilebilme- sine bir örnek oluşturur.

SENDE YORUM YAP!

Whatsapp